نکاتی از کتاب شادمانی درونی نوشته مارتین سلیگمن
نکاتی از کتاب شادمانی درونی نوشته مارتین سلیگمن یکی از نویسندگان مشهور در زمینه روانشناسی
خواندن این کتاب جالب را به تمام پدران و مادرانی که عاشق یک زندگی شاد و رضایت بخش هستند توصیه می کنیم.
سه اصل فرزندپروری از نظر مارتین سلیگمن
اولین اصل فرزندپروری: درک هیجانات مثبت کودک
***مورد نخست از سه اصل فرزند پروری در رابطه با هیجان مثبت این است که این هیجان موجب ایجاد و بسط منابع فکری ،اجتماعی و جسمی میشود که در حکم حسابهای بانکی است که کودک در ادامه زندگی خود میتواند به آنها اتکا کند.به همین دلیل تکامل، از هیجان مثبت یک عنصر اساسی در رشد کودک ساخته است.
تکامل چنان مقدر کرده که ارگانیسم های داخلی کودک ،زمانی که احساس ایمنی دارند ،هیجان مثبت را تجربه کنند و با وارد شدن به دنیای بیرون ،با استفاده از تجربه کاوش و بازی منابع خود را بسط دهند.
کودک در زمان تجربه هیجان منفی یک پناهگاه مستحکم ایمن و رسوخ ناپذیر می سازد و بسوی آن عقب نشینی میکند و از بسط منابع خود باز می ماند.
***افسردگی یک مارپیچ نزولی سریع است ،زیرا روحیه غمگین باعث میشود که خاطرات منفی به آسانی به ذهن هجوم بیاورند ،این افکار منفی هم به نوبه خود بر افسردگی می افزایند که آن هم باعث افکار منفی بیشتر میشود و ان چرخه تکرار میشود.قطع این مارپیچ نزولی یک مهارت اساسی است که بیماران افسرده باید آن را بیاموزند
دومین اصل فرزندپروری: تقویت هیجانات مثبت کودک
لذا دومین اصل فرزند پروری تقویت هیجانات مثبت در کودکان به منظور شروع یک مارپیچ صعودی است.
سومین اصل فرزندپروری: هیجانات مثبت کودک
***سومین اصل فرزند پروری جدی گرفتن هیجانات مثبت کودک به اندازه هیجانات منفی و همچنین جدی گرفتن قابلیتهای او به اندازه نقاط ضعف اش میباشد.لذا خصایص مثبت کودک درست به اندازه خصایص منفی او واقعی و اصیل هستند.
لذتبخش ترین کار ما به عنوان والد ایجاد هیجانات و خصایص مثبت در کودکانمان، بجای تمرکز صرف بر روی رفع هیجانات منفی و خاموش سازی خصایص منفی است.
دلایل زیادی برای خواباندن نوزاد در رختخواب پدر و مادر وجود دارد. هنگامی که کودک پس از بیدار شدن خود را در کنار والدینش می یابد ، ترس او از رها شدن از بین رفته و احساس امنیتش تقویت میشود.
در مورد والدین پرمشغله هم این کار موجب افزایش زمان ارزشمند تماس آنها با کودک میشود و هنگامی که کودک نیمه شب از خواب بیدار شده ، نیازی به گریه های طولانی برای رفع نیازش وجود ندارد .
ما درمتون پزشکی اطفال شاهدی نیافتیم که بر غلطیدن والدین در حین خواب و له کردن نوزادشان دلالت داشته و منافی مزایای این کار باشد . توجیه اصلی برای خوابیدن با کودک ایجاد دلبستگی ایمن از طریق توجه سریع و مداوم است.
بازیهای مقارن
در آزمایشات درماندگی آموخته شده دریافتیم ، حیواناتی که شوک گریز ناپذیر دریافت میکردند به این نتیجه میرسیدند که عمل آنها تفاوتی در وضعیت شان ایجاد نمیکند ، لذا منفعل و افسرده میشدند ولی حیوانات و افرادی که بر روی شوک کنترل داشتن نتایج عکس گروه قبلی را نشان دادند یعنی بهبود سلامت.
بازیهای مقارن فرصتی برای کودک به جهت یادگیری تسلط و احساس کنترل داشتن بر روی محیط میدهد. مثلا هنگام ناهار وقتی که کارلی سیر شده و اشتها ندارد ما منتظر میمانیم تا او با قاشق خود به میز بزند و وقتی که او این کار را کرد همه ما هم به میز میزنیم او سرش را بلند کرده و به ما نگاه میکند و اینبار سه دفعه به میز میزند همه ما هم سه بار به میز میزنیم و…
و با این تکرار ما به او احساسی از تسلط و کنترل بر روی محبط و در نتیجه اعتماد به نفس مثبت میدهیم.
جغجغه به این دلیل برای کودک جالب است که خود او باعث ایجاد صدا میشود.
بلوکهای چیدنی که شما آنها را میچینید و کودک با ضربه ایی آنها را میریزد و یا پاره کردن کتابهای باطله برای او مفید است .
بازی همیشه موجب تسلط و ایجاد تجربه جاری بودن برای کودک در هر سنی میشود. اینکه وقتی کودکان در هر سنی جذب بازی میشوند اینکه با شتاب به سمت آنها رفته و بگویید وقت تمام است باید برویم اشتباه است اگر زمان محدود هست از قبل به او اطلاع داده و بگویید که مثلا ده دقیقه دیگر وقت داری.
من تصور میکنم جنبش عزت نفس و ایجاد کننده های احساس خوب در واقعیت با تضعیف عزت نفس در مقیاس وسیع پیامد نامطلوب داشته اند.
واژه نه
این واژه بر محدودیت و خطرات دلالت دارد که در حال حاضر به شکلی حساب نشده و زیانبار برای کودک بکار میرود .
والدین به آسانی ، انچه را که برای خودشان پر زحمت هست با چیزی که برای کودک خطرناک است اشتباه میگیرند. مثلا زمانیکه من والدی کم تجریه تر بودم وقتی که لارا به چای کاملا سرد شده من نزدیک میشد من داد میزدم “نه”…
این صرفا یک تعامل زحمت ساز بود نه یک خطر ، و من فقط باید چای را از دسترس او دور میساختم و الان که اگاه تر شده ام وقتی کارلی موهای سینه ام را میکشد با وجودیکه خیلی هم دردناک هست من به جای گفتن “نه” میگویم ارامتر ،یواش تر تا او آرام شود.
خرید موقعیتی است که در آن کودک بهانه گیری ها زیادی میکند و من به درخواست داریل برای خریدن یک بازی ویدیویی بدون اینکه به او نه بگویم اینگونه پاسخ میدهم : داریل دو ماه دیگر جشن تولدت است ، وقتی که به خانه رسیدیم ،این بازی ویدیویی را به لیست آرزوهایت اضافه کن، لذا این تقاضای تکانشی به شکل آینده نگری در می آید.
تحسین و تنبیه
اساس لوس شدن کودک ایجاد درماندگی آموخته شده در مورد رویدادهای خوب است.
من فقط نیمی از توجه نامشروط را قبول دارم. متاسفانه درماندگی آموخته شده فقط زمانی اتفاق نمی افتد که رویدادهای بد ،غیر قابل کنترل هستند ،بلکه در صورت غیر قابل کنترل بودن رویدادهای خوب هم ایجاد میشود.
عواقب پاداش زیاد به کودکان
زمانی که کودک همیشه صرفنظر از آنچه انجام میدهد با پاداش مواجه میشود دو خطر پیش می آید:
۱-فرزندمان با آگاهی یافتن از اینکه صرفنظر از کاری که انجام میدهد ،تحسین خواهد شد ،منفعل شود.
۲-هنگامی که شما بچه تان را صادقانه تحسین میکنید ،ممکن است در درک اینکه واقعا به موفقیتی دست پیدا کرده ،مشکل داشته باشد.
یک رژیم بی وقفه از توجه مثبت غیر شرطی خیرخواهانه ،باعث میشود که او فرصت درس گرفتن از شکستها و موفقیتهایش را نداشته باشد.
عشق و محبت و صمیمیت و هیجان همگی باید بصورت نامشروط و همیشگی برای کودک فراهم باشند .اما تحسین موضوعی متفاوت است .تحسین را مشروط به یک موفقیت و متناسب با آن به منظور ایجاد احساس بهتر در کودک به او ارائه دهید.
نتیجتا کودک بخاطر توجه و محبت و تشویق زیادی لوس نمیشه و اتفاقا هرچه این موارد بیشتر باشن ،برای رشد سالم کودک مفیدتر هم هستند ولی زمانی کودک شما لوس میشه که :
چه زمانی کودک لوس می شود؟
۱-عشق و محبت و توجه شما رو در زمآنهایی که لازم داشته دریافت نکرده و به همین دلیل به نوعی احساس درمانده شدن میرسه که باعث میشه دیگه برای بدست آوردنش تلاشی نکنه.
۲-تحسین هایی که دریافت کرده نامشروط و بدون دلیل یا نامتناسب با کارش بوده و نتونسته باعث درس گرفتن براش بشه.
****در آزمایشات هر وقت قبل از شوک الکتریکی موش صدایی را دریافت میکرد ،صدا بطور معتبری به علامت خطر تبدیل میشد و چون شوک هیچگاه بدون صدا به موش وارد نمی آمد ، نتیجه این بود که فقدان صدا مترادف با نبود خطر و امنیت است و موش فقط در آن یک دقیقه ای که صدا را دریافت میکند در هراس است و در مابقی اوقات در ارامش است.
لذا وقتی کودک خود را مثلا تنبیه منفی میکنید ، او باید دقیقا علت تنبیه منفی شدن خود را بداند و هیچگاه نباید تنبیه را متوجه شخصیت یا برعلیه خود کودک در نظر گرفت بلکه باید تنبیه متوجه رفتار او باشد.
زمان قبل از خواب
دقایق قبل از به خواب رفتن کودک میتوانند ارزشمندترین لحظات شبانه روز باشد و این فرصت را نباید هدر داد.آخرین افکار یک کودک در لحظات قبل از خواب سرشار از هیجان و تصاویر بصری هستند و تبدیل به تارهایی میشوند که رویاها بر حول آن تنیده میشوند.
حال و هوای رویا با افسردگی ارتباط دارد
من این کار را با درخواست از هر کدام از بچه ها برای ایجاد یک تصویر ذهنی واقعا شاد شروع میکنم .آنها بویژه پس از انجام بازی “بهترین لحظات” به آسانی این کار را انجام میدهند .
سپس هرکدام تصویر ذهنی خود را توصیف میکنند و من از آنها میخواهم که بر روی آن متمرکز شوند و آن را نامگذاری کنند.من دریافته ام که این کار باعث افزایش این احتمال میشود که بچه های ما رویای شیرین مرتبطی را داشته باشند.
هوش اجتماعی فرزندان
یک روز وقتی با دختر پنج ساله ام در باغچه مشغول چیدن علفهای هرز بودم،من چون هدفمدار هستم و زمان برایم مهم است وقتی دخترم در ان لحظه اواز میخواند و میرقصید ، حواس من را پرت کرد و من بر سر او داد زدم ،او از من دور شد و برگشت و گفت: بابا میخوام باهات حرف بزنم و من گفتم «باشه نیکی بگو».
گفت :بابا یادته وقتی من از سه سالگی تا پنج سالگی همش غر میزدم ، اما روز تولد پنج ساگیم تصمیم گرفتم دیگه غر نزنم .این سخت ترین کاری بود که تا حالا انجام دادم و اگر من توانستم از غر زدن دست بردارم پس تو هم میتوانی اینقدر بداخلاق نباشی
این اتفاق برای من نقطه تجلی بود ،نیکی درست به هدف زده بود.من پنجاه سال از عمرم خشک و بی روح گذشته بود و در این لحظه من متحول شدم.
مهمتر از همه این بود که من دریافتم بزرگ کردن نیکی اصلاح نقایص او نیست ، چون خودش هم از عهده این کار بر می امد ،بلکه هدف من در بزرگ کردن او باید پرورش این قابلیت شگفت انگیزی که او از خود نشان داده بود که در اصطلاح مرسوم به آن هوش اجتماعی میگویند و کمک به او برای استوار ساختن زندگیش بر حول آن باشد.
چنین قابلیتی اگر بطور کامل رشد پیدا کند، محافظی در برابر ضعفهای او در مقابل طوفان هایی خواهد بود که بطور اجتناب ناپذیری در زندگی خود با آنها مواجه خواهد شد.
من اکنون میدانستم که بزرگ کردن بچه ها ،بسیار بیش از رفع و اصلاح نقایص آنهاست و اینکه شناسایی و تقویت قابلیتها و فضیلتها و کمک به آنها برای یافتن جایگاهی که میتوانند خصایص مثبت خود را به کاملترین شکل ممکن در زندگی خود بکار بگیرند از مهمترین وظایف مادر فرزند پروری است.
