اختلالات طیف اوتیسم ASD

اختلالات طیف اوتیسم

اختلالات طیف اوتیسم چیست ؟ شیوع اختلالات طیف اوتیسم، علایم و نشانه های اختلالات طیف اوتیسم ، بیماری های جسمی همراه با این اختلال چیست ؟  درمان اختلالات طیف اوتیسم کودکان به چه شکلی است ؟

اختلالات طیف اوتیسم گروهی از اختلالات روان پزشکی هستند که با تأخیر و انحراف در تکامل ارتباطی، اجتماعی و شناختی مشخص می شوند و علائم آن عمدتاً از سال اول زندگی شروع می شوند. اوتیسم اولین بار در سال 1943 توسط لئوکانر توصیف شد.

اختلالات طیف اوتیسم Autism Spectrum Disorder) ASD) یک تشخیص بالینی است که بر اساس معیارهای زیر تعریف می شود:
1-نقص مداوم در ارتباط و رفتار اجتماعی متقابل
2-علایق محدود
3-رفتارهای تکراری

تعریف اختلالات طیف اوتیسم چیست ؟

این اختلالات بصورت مجموعه ای از بیماری ها هستند که از انواع بسیار شدید تا انواع بسیار خفیف را شامل می شود بنابراین یک سر طیف افرادی هستند که هیچگونه توانایی کلامی نداشته و ارتباطی با دنیای اطراف ندارند و رفتارهای خودآزار گرانه دارند و سر دیگر طیف افرادی هستند که عملکرد نسبتا طبیعی در جامعه دارند و تنها کمی
متفاوت به نظر می رسند.

اهمیت شناختن این اختلالات در تشخیص به موقع و افتراق آنها از عقب ماندگی های ذهنی و هدایت خانواده به سمت دریافت درمانهای موجود می باشد. همچنین، به دلیل کمتر شناخته شدن این اختلالات در جامعه، گاه با واکنش های نامناسب خانواده به صورت ترس، خشم و انکار یا احساس گناه مواجه می شویم که منجر به مشکل در پذیرش بیماری و تاخیر در درمان می شوند.

نتایج این واکنشها می تواند بصورت مراقبت افراطی یا قطع امید و رها کردن درمان هم باشد که در هر صورت سلامت روانی کل خانواده را تحت تاثیر قرار می دهند.

البته به دلیل ماهیت علایم بیماری و سیر دراز مدت آن که در واقع در تمام طول عمر فرد می باشد، ناگزیر خانواده این بیماران تحت تاثیرات جدی قرار می گیرند و متحمل فشارهای زیادی از نظر عاطفی و مالی شوند که حتی می تواند منجر به از هم پاشیده شدن خانواده گردد.

متاسفانه حمایتهای اجتماعی نیز بسیار محدود می باشد و عملا باری را از دوش این خانواده ها کم نمی کند. در این میان نقش پزشکان برای کمک به بیماران و خانواده های آنها در پذیرش بیماری و مدیریت تعارضات و فشارهای ناشی از بیماری، در درک صحیح از ماهیت بیماری و سیر آن و داشتن انتظارات واقعی از درمان بسیار حساس است.

به یاد داشته باشیم که لازم است با خانواده بیمار همدلی کرده و زمانی را برای تطابق و پذیرش بیماری به آنها بدهیم. دادن امید واهی یا نا امید کردن خانواده قطعاً جایگاهی در این میان ندارد.

شیوع اختلالات طیف اوتیسم :

شیوع اختلالات طیف اوتیسم در دهه گذشته در سراسر جهان افزایش یافته است و مطالعات مختلف در این زمینه انجام شده که همگی به افزایش میزان شیوع هم عقیده می باشند و نتیجه گیری کلی حداقل تخمین برای تمام اختلالات طیف اوتیسم را 18/7 در 10/000 اعلام کرده است.

نکته قابل توجه این است که شیوع انواع غیر تیپیک که تشخیص آنها مشکل تر می باشد، بالاتر از انواع تیپیک و مشخص می باشد. بین اختلالات طیف اوتیسم و طبقه اجتماعی، اقتصادی و وضعیت مهاجرت و سطح تحصیلات والدین هیچ ارتباطی یافت نشده است.
شیوع مرد به زن در کل 3/5-4 به 1 می باشد.

سبب شناسی اختلالات طیف اوتیسم:
تحقیقات زیادی در خصوص علت اختلالات طیف اوتیسم انجام شده و متاسفانه هنوز علت کاملا مشخصی برای این دسته از اختلالات یافت نشده است. بررسی های ژنتیک یک مدل وراثتی چند عاملی را با میزان توارث پذیری 90% مطرح کرده است و یافته ها بر علت شناسی ناهمگون با اثر متقابل میان عوامل ژنتیکی و محیطی دلالت دارد.
خطر وقوع مجدد این اختلالات در خواهر و برادرهای فرد مبتلا اگر دختر باشد، 4% و اگر پسر باشد 7% می باشد.

علایم و نشانه های اختلالات طیف اوتیسم :

بسیاری از این کودکان در ظاهر سالم بنظر می رسند و شایعترین علت مراجعه والدین، تأخیر در کلام آنهاست. برخی از والدین حتی قبل از 2 سالگی نگران تأخیر در بیان کلمات می شدند و برخی تا سن 4 یا 5 سالگی هم مراجعه نمی کنند.

به هر حال، بغیر از تأخیر کلام، علایم دیگری هم در این کودکان یافت می شود. این علایم و نشانه ها با استفاده از شرح حال تفصیلی از والدین و گزارشاتی که از مربی مهد کودک یا مدرسه و پرستار کودک دریافت می گردد و مشاهده کودک در هنگام مصاحبه بدست می آید و شامل موارد زیر می تواند باشد :

الف) اختلال عملکرد اجتماعی
در واقع علامت هسته ای بیماری اوتیسم اختلال در ارتباطات اجتماعی است . کودکان طبیعی از همان هفته های اول تولد، به طور قابل ملاحظه ای اجتماعی هستند. در واقع نوزاد انسان به طور ذاتی برای ارتباط اجتماعی و تشخیص چهره انسانی آمادگی دارد. در حالی که در کودکان اوتیستیک گرایش کمی به چهره انسانی وجود دارد، ارتباط چشمی بسیار محدود می باشد و رفتارهای اجتماعی مثل اشاره کردن ، علاقه نشان دادن به سایر کودکان و صحبت کردن مشاهده نمی شود.

این مشکلات در مراحل ابتدایی رشد به اشکال زیر آشکار می شود:
• کودک کمتر غان و غون می کند یا اصلاً نمی کند.
• وقتی کودک را صدا می زنند پاسخ نمی دهد.
• کودک ارتباط غیر کلامی هم برقرار نمی کند، مثلاً نمی تواند به اشیاء مورد علاقه خود اشاره کند.

ب) اختلال ارتباطی:
از دیگر مشکلات هسته های در اوتیسم اختلال جدی در برقراری ارتباط است. نیمی از بیماران اوتیسم هرگز از زبان و گفتار، جهت ارتباط استفاده نمی کنند و در صورت استفاده از کلام ، در گفتار این افراد مشکلات زیر به چشم می خورد:
• وجود پژواک گفتاری فوری یا تاخیری (Immediate or Delay Echolalia)
• ضمایر معکوس (Pronounce Reversal)
• فقدان آهنگ و ملودی معمول در کلام (Lack of Usual Prosody)
• اختلال در تکامل مفهومی کلام
• فقدان وجود معنا و مفهوم در گفتار (Impaired Semantic Development)
• عدم استفاده از کلام جهت ارتباط
• عدم استفاده از حروف ربط در گفتار
• مشکل در کاربرد کلام

ج) اختلال شناختی :
• نیمی از بیماران اوتیستیک، بهره هوشی پایینی دارند.
• در برخی از این بیماران هوش جزیره ای (توانمندی قابل توجه در یک زمینه خاص مثل نقاشی،موسیقی) وجود دارد در حالی که ممکن است از نظر سایر توانایی ها مشکل داشته باشند.
• تفکر انتزاعی در آنان وجود ندارد.
هر چه بهره هوشی در این افراد پایین تر باشد احتمال بروز تشنج مغزی بالاتر می رود. توانمندی های حرکتی و درک لمسی در این افراد بهتر از توانمندی درک مفاهیم نمادین است.

د) اختلال رفتاری :
• افزایش میزان پاسخ دهی این کودکان به محرکات غیرجاندار مانند درخشش تلویزیون در مقایسه با محرکات اجتماعی بارز است.
• آنها به جنبه های ناکارآمد اشیا چسبندگی غیرمعمول دارند.
• آنها به اشیاء غیرمعمول چسبندگی دارند.
• حرکات تکراری بی هدف مثل تکان دادن دست ها، راه رفتن روی انگشتان پا، ردیف کردن یا چرخیدن اشیاء در ایشان دیده می شود.
• در این کودکان پاسخ های غیرمعمول هیجانی مانند تجربه وحشت به صورت غیرمعمول در یک موقعیت جدید گزارش می شود.
• مهارت های بازی خصوصا بازی های اجتماعی در این کودکان محدود و رشد نیافته است.

بیماری های جسمی همراه :

در کودکان خرسال دچار ASD میزان بروز عفونتهای دستگاه تنفس فوقانی و سایر عفونتهای جزئی بالاتر از حد مورد انتظار است. علایم گوارشی شایع در کودکان در خود مانده عبارتند از آروغ زدن مفرط ، یبوست و حرکات آرام روده ها. همچنین میزان بروز حملات تشنجی توام با تب در این کودکان بیشتر است.

در برخی کودکان مبتلا، هنگام عفونتهای جزئی دمای بدن بالا نمی رود و این کودکان حالات کسالت معمول کودکان بیمار را نشان نمی دهند. در اینگونه حالات ممکن است مشکلات رفتاری و ارتباط در خلال بیماری های خفیف به نحو چشمگیری بهبود یابد و در برخی چنین تغییراتی نشان دهنده ی وجود یک بیماری جسمی است.

عملکرد هوشی :

تقریبا در 70 تا 75 درصد کودکان ASD عملکرد هوشی در حد کم توانی ذهنی است. حدود 30 درصد این کودکان کارکردی در حد کم توانی ذهنی خفیف تا متوسط و حدود 45 تا 50 درصد کارکردی در حد کم توانی ذهنی عمیق دارند.

مطالعات بالینی و همه گیر شناسی نشان می دهد که با کاهش بهره هوشی خطر ابتلا به اختلالات ASD بیشتر می شود. حدود یک پنجم تمام کودکان ASD ، هوش غیر کلامی طبیعی دارند.

درمان اختلالات طیف اوتیسم کودکان :

هدف اصلی درمان، نزدیک کردن عملکرد این کودکان به طیف طبیعی عملکردی می باشد. توجه داشته باشیم که درمان ریشه کنی و از بین بردن بیماری امکان پذیر نمی باشد.

برای این منظور از درمانهای دارویی، آموزشهای رفتاری و مداخلات اجتماعی می توان کمک گرفت. اهداف درمانهای غیردارویی، پرداختن به شکل دهی رفتارها به منظور کمک به شرکت در مدرسه و تشکیل روابط معنادار با همسالان و تقویت رفتارهای قابل قبول اجتماعی و کاهش علایم رفتاری عجیب و تشویق مهارتهای رشد ارتباط کلامی و غیر کلامی، اصلاح زبان و مراقبت از خود برای افزایش احتمال زندگی مستقل در بزرگسالی می باشد.

برنامه های آموزشی برای این کودکان بسیار سخت و فشرده می باشد و مستلزم صرف وقت قابل ملاحظه از سوی والدین است. به علاوه والدین این کودکان معمولا دچار پریشانی هستند و نیاز به حمایت و مشورت دارند تا بتوانند از سردرگمی و سوگ مربوط به بیماری فرزندشان به سمت کمک به آنها پیش بروند.

مهمترین داروهای مورد استفاده در این کودکان داروهای آنتی سایکوتیک مثل رسپریدون و هالوپریدول هستند که در تخفیف علائمی چون پرخاشگری، قشقرش شدید، رفتارهای جرح خویش، بیش فعالی و رفتارهای تکراری و وسواسی مورد استفاده هستند.

استفاده از محرک ها در کاهش پرفعالیتی و افزایش توجه و تمرکز در برخی از موارد موثر می باشد. روند درمان این کودکان طولانی می باشد و در واقع در تمام طول زندگی ادامه پیدا می کند.پیش آگهی به شدت بیماری، میزان اختلال شناختی، توانایی کلامی و همراهی بیماری های دیگر مثل تشنج بستگی دارد.

لازم به ذکر است که در روند طولانی درمان، ارتباط خوب درمانگر با بیمار و خانواده موجب کمتر شدن بار سنگین ناشی از بیماری می شود.

نویسنده : دکتر مریم کوشا، فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان

منبع:iacap.ir

مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده – فرزندپروری صحیح