مهمترین ویژگی های تک فرزندی و مشکلات آن

 ویژگی های تک فرزندی و مشکلات آن

خانواده هایی وجود دارند که به اصطلاح تک فرزند هستند به هین خاطر والدین چنین خانواده هایی نگران هستند که واقعا تک فرزندی چه تاثیراتی بر روی زندگی دارد . در این مقاله سعی شده تا مهمترین ویژگی ها و مشکلات تک فرزندی پرداخته شود.

مهمترین ویژگی های تک فرزندی :

1– توانايى هاى فكرى و شناختى : در همه فرهنگ ها و همه سطوح اقتصادى و اجتماعى، تبادل اطلاعات در خانواده هاى داراى تك فرزند، بيشتر از ساير خانواده ها است . تك فرزندان و فرزندان اول دايره لغات وسيع ترى نسبت به ديگر كودكان دارند .. آنان عقايد و واقعيت ها را به طور منطقى تجزيه و تحليل مى كنند تا درك بهترى از آ ن ها پيدا كنند.

2- اعتمادبه نفس و خوشنودى از زندگى : خوشنودى از زندگى در تك فرزندان بيشتر از ديگر افراد است .آن ها نسبت به افرادى كه از خانواده هاى پرجمعيت مى آيند از زندگى لذت بيشترى مى برند. تك فرزندان از نظر اعتمادبه نفس با ديگر افراد تفاوتى ندارند ولى چون هميشه سعى مى كنند والدين خود را راضى نگه دارند، روند شكل گيرى و تقويت اعتمادبه نفس در آن ها متفاوت است .

نوع واكنش والدين به عملكرد تك فرزندشان، اثر بسزايى در به وجود آمدن اعتمادبه نفس آن ها دارد . تك فرزندان بخش زيادى از اعتماد به نفس خود را از محيط خارج، از دستاوردهاى كارشان و از پذيرش ديگران به دست مى آورند. يعنى اگر احساس كنندكارهايشان از ديد ديگران، صحيح، كامل، مناسب و قابل قبول است، اعتمادبه نفس بيشترى خواهند داشت.

هر زمان كه تك فرزندان احساس كنند بى كفايت هستند و توجه و تأييد ديگران را از دست داده اند، احساس ناامنى، نااميدى و اضطراب خواهند كرد و حتى ممكن است دچار عدم تمايل به برقرارى ارتباط،بى تفاوتى و گوشه گيرى شوند.

3- روابط بين فردى : تك فرزندان اعتماد بين فردى بالايى دارند و ديگران آنان را افرادى حمايتگر،كمك كننده و تشويق كننده مى دانند. اين مسئله مى تواند حاصل اين واقعيت باشد كه آ ن ها از يك طرف تحت حمايت و پرورش صحيح والدين شان بوده اند و از طرف ديگر نسبت به والدين و ديگران احساس مسئوليت پيدا كرده اند.

آن ها از نظر اجتماعى موفق تر از ديگران هستند و با افرادى كه داراى تحصيلات بيشتر و ويژگى هاى مناسب ترى هستند، ازدواج مى كنند. وابستگى هاى بين فردى در آن ها كمتر است و نسبت به افراد ديگر وقت كمترى را با دوستان شان مى گذرانند

4- سلامت روان : تك فرزندان كمترين گروهى هستند كه به مراكز بهداشت روان ارجاع مى شوند . آنچه فرزندان را در خطر آسيب هاى روانى قرار مى دهد، اختلال در عملكرد خانواده است و نه تك فرزند بودن آن ها. اگراختلال در عملكرد خانواده وجود داشته باشد، همه فرزندان اعم از تك فرزند يا غير تك فرزند در خطر قرارمى گيرند. سلامت روان كودكان اعم از تك فرزند و غير تك فرزند ارتباط زيادى به نحوه تطابق والدين آن ها با مسائل زندگى دارد . معمولاً اگر والدين تطابق مناسبى با مسائل زندگى داشته باشند، فرزندان نيز از آ ن ها الگوبردارى مى كنند و تطابق مناسبى با مسائل زندگى خواهند داشت.

5- ارتباط هاى اجتماعى : تك فرزندان اهل ارتباط برقرار كردن با ديگران هستند ولى ممكن است درارتباط هاى اجتماعى دچار درجاتى از اضطراب بشوند . آن ها هميشه نگران كفايت خود و نحوه پذيرش و ارزيابى ديگران از عملكردشان هستند . آن ها دوست دارند عملكردشان از نظر اجتماع، خوب، مناسب، بى نقص و كامل باشد، و به ارزيابى اجتماع از خودشان اهميت زيادى مى دهند. همين مسئله مى تواند آن ها را در موقعيتهاى اجتماعى دچار اضطراب كند.

6- مسائل احساسى : تك فرزندان علاقه دارند احساسات خود را تحليل كنند و در مورد آن تعقل نمايند .چون احساسات يك امر درونى است، ممكن است تك فرزندان تا زمانى كه فرد مقابل احساساتش را آشكار نكرده باشد از وجود آن غافل باشند. تك فرزندان اگر مطمئن شوند كه آشكار شدن احساسا ت شان مفيد است، آن را با ديگران در ميان مى گذارند . بر عكس اگر احتمال دهند كه آشكار شدن بعضى احساسات شان مى تواند آن ها را ضعيف، آسيب پذير ، به دردنخور يا بى ثمر نشان دهد، آن احساسات را مخفى مى كنند و وجودش را منكر مى شوند.

7- نيازمندى ها و توقعات تك فرزندان از ديگران : تك فرزندان نياز دارند كه ديگران به ارزش ها وكفايت هاى آن ها به عنوان فردى مفيد كه دستاورد هاى پرثمرى دارد، واقف باشند و آ ن ها را در مجموع قبول داشته باشند . آن ها دوست دارند ديگران ضعف ها يا كاستىهاى آن ها را به نوعى آشكار نكنند كه موجب تحقيرشان شود.

 معايب و مشكلات تك فرزندى

طبق تحقيقات انجام شده، تاكنون هيچ مشكل يا اختلالى شناخته نشده است كه علت آن تك فرزند بودن باشد. كمترين كسانى كه به مراكز روان پزشكى مراجعه مى كنند تك فرزند ها هستند .

تك فرزندى به خودى خود هيچ عيبى ايجاد نمى كند و باعث به وجود آمدن هيچ مشكلى در فرزندان نمى شود. در واقع نوع و روش تربيتی والدين است كه مى تواند باعث به وجود آمدن مشكلاتى در اين فرزندان بشود .

تعداد فرزندان به تنهايى تأثيرى روى روند رشد و شكل گيرى شخصيت آ ن ها ندارد و نمى تواند باعث بروز اختلالات و بيمار ى هاى روانى بشود .حتى اين تفكر كه تك فرزندها به دليل نداشتن خواهر يا برادر حس رقابت كمترى دارند، در تحقيقات ثابت نشده و هيچ نشانه اى دال بر اين موضوع يافت نشده است .

مسئله مهم و تأثيرگذار در شكل گيرى شخصيت تك فرزندها، روش تربيتى والدين و نحوه برخورد آ ن ها با فرزندشان است . نكته جالبى كه در تحقيقات به آن دست يافته اند اين است كه تك فرزندها نكات مثبت بيشترى نسبت به ساير بچه ها دارند، چراكه با بزرگترها بيشتر دم خور بوده اند و دايره لغات وسيع تر و رفتار بالغانه ترى پيدا كرده اند؛

ولى متأسفانه برخى از والدينى كه، به هر علت، تنها يك فرزند دارند، گاهى به دلايل خاصى مثل دلسوز ى هاى بى جا براى فرزند، داشتن انتظارات و توقعات بيش از حد توان فرزند، وابسته نمودن خود به فرزند و يا بالعكس، روش هاى تربيتى نادرستى را در پيش مى گيرند كه در نهايت باعث به وجود آمدن مشكلاتى در زندگى تنها فرزندشان مى شود.

به طور خلاصه مى توان به برخى از مشكلاتى كه براى اين گونه فرزندان به وجود مى آيد اشاره كرد:

1- گاهى رفتار و توقعات والدين به شكلى است كه تك فرزندان و فرزندان اول، احساس مسئوليت زيادى پيدا مى كنند. و در نتيجه ، آن ها تصور مى كنند كه هميشه بايد كاملاً مفيد و ثمربخش باشند و نسبت به والدين شان و كليه اعضاى خانواده و اقوام احساس مسئوليت مى كنند. آن ها حتى به اشتباه خودشان را مسئول برطرف كردن نقايص و كاستى هاى والدين مى دانند و دائم در پى اين هستند كه نيازهاى عاطفى و يا آرزوهاى برآورده نشده آن ها را برآورده نمايند.

2- اگر والدين با روش هاى صحيح فرزندپرورى آشنا نباشند، ممكن است كه بيش از حد به فرزند يا فرزندان شان محبت و توجه كنند . اين افراط در محبت و توجه كردن مثل افراط در هر كار ديگر نتايج خوبى دربر ندارد .

اين محبت افراطى، هم مى تواند نسبت به كودك تك فرزند باشد ، هم مى تواند نسبت به كودكانى باشدكه در خانواد ه هاى چندفرزندى زندگى مى كنند. به هر صورت تأثير مخرب آن براى همه يكسان است .

معمولاً والدين فكر مى كنند كه چون فقط همين يك فرزند را دارند، پس بايد هرچه خواست برايش تهيه كنند و هركارى كه گفت انجام بدهند . آن ها فكر مى كنند بايد كارى كنند كه همه چيزطبق ميلِ او باشد، هرطور خواست رفتار كند و همه چيز برايش مهیا باشد .

گاهى والدين فکر مى كنند نبايد هيچ محدوديتى براى تك فرزندِ خود قائل شوند . آن ها تصور مى كنند كه چون همين يك بچه را دارند مى توانند تمام سرمايه هاى مادى و معنوى خود را در اختيار او بگذارند، و متأسفانه اين براى رشد شخصيت فرزند بسيار بد است.

3- گاهى والدين از طرف ديگرى زياده روى مى كنند و نظم، سختگيرى، اجبار، و تربيت هاى بسيار سخت ونظام دار را به شكلى تعديل نشده و افراطى بر فرزندا ن شان اعمال مى كنند. اين روش تربيتى هم آثار مخرب ونامطلوبى دارد.هر يك از اين رفتارها، يعنى محبت و رسيدگى بيش از اندازه يا سختگيرى و انتظارات بيش از حد، مى تواندبه فرزندان آسيب برساند.

4- در اغلب موارد تك فرزندان در مركز توجه اقوام و خويشاوندان هستند . معمولاً پدربزرگ ها و مادربزرگ ها و حتى ديگر خويشاوندان براى تك فرزندان انرژى و زمان زيادى صرف مى كنند و آ ن ها را بيشتر ازساير فرزندان مى پذيرند.

هرچه تك فرزندان انتظارات ديگران، خصوصاً والدين، را بيشتر برآورده كنند از حمايت ودر نتيجه امنيت و آرامش بيشترى برخوردار خواهند بود . تك فرزندان ناخودآگاه به سويى رانده مى شوند كه دائم سعى مى كنند كليه آرزوها و اميدهاى والدين و اقوام را برآورده كنند .

آن ها سريع درمى يابند كه هرچه بيشترپيشرفت كنند و دستاوردهاى چشمگيرترى داشته باشند، بيشتر مورد تحسين و تشويق خانواده قرار خواهندگرفت. البته اين مسئله در مورد خانواده هاى چند فرزندى نيز صادق است، ولى در مورد خانواده هاى تك فرزند از شدت بيشترى برخوردار است.

برخى والدين توجه نمى كنند كه اگر قرار باشد تنها فرزندشان تمام خواست هاى افراد خانواده و اقوام رابرآورده كند، فشار زيادى به او وارد مى شود. در خانواده هايى كه چند فرزند دارند بار خواسته هاى والدين و اقوام روى همه فرزندان تقسيم مى شود، كه اگر يكى نتوانست به آن خواست ها جواب بدهد، شايد ديگرى بتواند؛

ولى تك فرزندها تمام اين بار را به تنهايى به دوش مى كشند و اين مى تواند براى آن ها مشكل زاباشد؛ و هر نوع نشانه اى از ضعف يا آسيب پذيرى مى تواند به اين معنى باشد كه اين تك فرزند نمى تواند رؤياهاى خانواده را به فعليت درآورد .

اگر والدين توانمندى هاى تك فرزندشان را نشناسند و به آ ن ها بها ندهند و براى توانمندى ها و تلاش هايش ارزش كافى قائل نشوند، او احساس ناامنى مى كند، علاقه مندى ها و انگيز ه هايش رابراى تلاش از دست مى دهد و در نهايت گوشه گير مى شود.

4- مشكل ديگرى كه مى تواند به وجود بيايد، اين است كه اگر ارتباط بين زوجين ضعيف يا تخريب شده باشد، ممكن است يكى از والدين به اشتباه با تك فرزندش ائتلاف و عليه والد ديگر موضع گيرى كند، يا ممكن است تك فرزند به اشتباه خود را مسئول اختلاف والدينش بداند و بخواهد كه ارتباط بين زوجين را اصلاح و تقويت نمايد.

اين مسئله مرزهاى ضرورى بين والدين و فرزند را مى شكند، در نتيجه فرزند خودش را مجاز مى داند كه براى والدينش تعيين تكليف كند . فرزند از نقش فرزندى خارج شده و به نقش يك بزرگسال وا لد و مسئول درمى آيد .

نتيجه ديگر اين مسئله كوچك شدن و كم اعتبار شدن والدين نزد فرزندان است كه اثر منفى و بسيار مخربى بر پرورش و تربيت روانى و اخلاقى كودكان خواهد داشت . حتى وقتى تنها يكى از والدين در ذهن كودك كوچك شود درواقع هر دو والد در ذهن او بى اعتبار خواهند شد .

او تكيه گاه هاى مهم و قابل اعتماد فكرى و روانى واخلاقى خود را از دست خواهد داد و امكان گرايش به الگوهاى خارج از خانواده كه ممكن است به اندازه والدين قابل اعتماد نباشند در او افزايش خواهد يافت.

تهیه کننده: ناهید قصمی کارشناس مسئول برنامه باروری سالم

منبع :iacap.ir

مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده – فرزندپروری موفق