"> خشم و پرخاشگری در کودکان و نوجوانان دختر و پسر - مهکام مجله اینترنتی
مشاوره آنلاین مهکام

خشم و پرخاشگری در کودکان و نوجوانان دختر و پسر

خشم و پرخاشگری در کودکان

خشم و پرخاشگری در کودکان و نوجوانان را از دیدگاه دکتر فریبا عربگل بررسی خواهیم کرد : خشم چیست ؟ پرخاشگری چیست ؟  پرخاشگری کودکان، درمان پرخاشگری، انواع پرخاشگری، آیا پرخاشگری علامت و نشانه ای از یک اختلال روانپزشکی است ؟ برای مهار حمله های خشم چه می توانیم بکنیم ؟ خشم و هیاهو ی کودکان برای چیست ؟


خشم و پرخاشگری در کودکان :

خشم و عصبانیت بخشی از زندگی ماست. احساسی که هر کودکی آن را به گونه ای تجربه می کند و در واقع نوعی برانگیختگی و هیجان شدید هنگام روبه رو شدن با محرک های نامناسب محیطی است .

مواردی چون تجاوز به حقوق و مالکیت، حمله و آزار کلامی و جسمی، طرد شدن و مجبور کردن فرد به انجام کاری که به آن علاقمند نیست از جمله مواردی هستند که باعث خشم و عصبانیت در کودکان می شوند.

خشم چیست ؟ پرخاشگری چیست ؟

خشم و عصبانیت احساسی پذیرفته شده است و نمی توان کسی را به خاطر داشتن چنین احساسی سرزنش کرد ولی واکنش های رفتاری متعاقب این احساس است که خطوط قرمز را مشخص می کند مانند:

  • تخریب اموال و شکستن وسایل
  • آسیب رساندن به خود
  • آسیب رساندن به دیگران، داد و فریاد کردن و ناسزاگویی ، قشقرق راه انداختن.، پرت کردن چیزی به طرف کسی.

تفاوت عصبانیت با خشونت و پرخاشگری

آنچه احساس عصبانیت را از خشونت و پرخاشگری مجزا می کند بروز رفتارهای نامناسبی است که فرد یا به صورت ناگهانی و بدون برنامه ریزی قبلی و یا به شکل حساب شده و با نقشه قبلی انجام می دهد و با یکی از جنبه های آسیب  می باشد. :

  • آسیب به خود
  • آسیب دیگران
  • آسیب به اموال و وسایل همراه

پرخاشگری نسبت به خود شامل: رفتارهایی مانند کتک زدن خود، کوبیدن سر به دیوار، بریدن بدن با چاقو یا تیغ و در نوع شدید آن اقدام به خودکشی به روش های مختلف است.

پرخاشگری نسبت به دیگران شامل: رفتارهایی چون فحاشی و ناسزاگویی، تهدید و ترساندن، کتک زدن و هل دادن دیگران و کلاً حمله به دیگران با دست یا سلاح است. تخریب وسائل و اموال شامل شکستن، خراب کردن و پرت کردن وسائل، اقدام به آتش افروزی و… می باشد.

خشم و پرخاشگری در کودکان و نوجوانان دختر و پسر-www.mehcom.com

خشم و پرخاشگری در کودکان و نوجوانان دختر و پسر-www.mehcom.com

انواع پرخاشگری :

بر اساس شکل بیرونی رفتار و احساس و نیت درونی فرد پرخاشگر ممکن است انواع متفاوتی از پرخاشگری را ببینیم به طور مثال:

پرخاشگری های غیر مستقیم، نهانی یا با نقشه و برنامه ریزی قبلی:

گاهی ممکن است فرد به طور پنهانی، زیرکانه و با نقشه و برنامه ریزی قبلی اقدام به آسیب رساندن به دیگری یا از بین بردن و تخریب اموال او بکند مانند کودکی که صندلی اتوبوس و سرویس مدرسه را پاره می کند یا روی ماشین دیگران خط می اندازد، یا کسانی که دست به دزدی می زنند یا در نهان بر علیه دیگران دسیسه می چینند و از نظر شغلی، تحصیلی یا خانوادگی برای کسی مشکل ایجاد می کنند.

این افراد کسانی هستند که در دوره کودکی تشخیص هایی مانند: اختلال نافرمانی- مقابله جویانه یا اختلال سلوک و در سنین بزرگسالی مسائلی چون اختلالات شخصیتی برایشان مطرح است گرچه پرخاشگری های ناگهانی و بدون برنامه ریزی قبلی هم در این افراد دیده می شود.

پیشنهاد مطالعه:  قانونمندی کودکان ضامن داشتن خانواده موفق

این افراد معمولاً در زمان انجام رفتارهای پرخاشگرانه آرام هستند و بدنشان از نظر ضربان قلب، فشار خون، رنگ و دمای پوست در وضعیت آرامش قرار دارد. آنها در پایان رفتار پرخاشگرانه نیز احساس ندامت و پشیمانی ندارند. در درمان پرخاشگری این افراد تکنیکهای رفتاری- شناختی کاربرد بیشتری دارد و دارو برای آنها کمتر سودمند واقع می شود.

پرخاشگری های مستقیم، بیرونی و ناگهانی:

گاه فرد بدون برنامه ریزی قبلی و به طور ناگهانی در موقعیتی قرار می گیرد که برای او قابل تحمل نیست، عصبانی می شود و حمله های جسمانی و کلامی شدیدی را نسبت به خود، دیگران یا وسایل و اموال نشان می دهد.

پس از فروکش کردن حمله خشم معمولاً این افراد از کار خود شرمسار و پشیمان می شوند، خود را سرزنش می کنند و ممکن است از دیگران معذرت بخواهند. معمولاً این افراد در زمان حمله عصبانی، بر افروخته و ملتهب هستند و علائمی چون تنفس سریع، تپش قلب، پوست گر گرفته و بر افروخته و عضلات منقبض شده دارند. در درمان پرخاشگری این افراد ممکن است دارو موثر تر باشد گرچه تکنیکهای رفتاری نیز کاربرد دارد.

مواردی که در کودکان و نوجوانان با پرخاشگری همراهی دارند:

گاه این سوال پیش می آید که آیا پرخاشگری علامت و نشانه ای از یک اختلال روانپزشکی است ؟

موارد زیر بیماری هایی هستند که ممکن است یکی از علایم آنها حملات عصبانیت، خشونت و پرخاشگری باشد:

  • اختلال بیش فعالی-کم توجهی که با علایمی چون پرتحرکی، رفتارهای تکانشی و مشکل توجه و تمرکز همراه است. معمولا پرخاشگری در این کودکان به صورت تکانشی و ناگهانی رخ می دهد و پس از فروکش کردن حمله خشم اینها افرادی هستند که از رفتار خود پشیمان و نادم می شوند و عذر خواهی می کنند.
  • اختلال سلوک و اختلال نافرمانی- مقابله جویانه که با علائمی چون لجاجت، رفتارهای مقابله جویانه، نافرمانی و عدم پذیرش دستور از منبع قدرت، اذیت و آزار حیوانات، زیر پا گذاشتن قوانین اجتماعی و…. همراه می باشند. در این افراد هر دو نوع پرخاشگری های نهانی و غیر مستقیم و پرخاشگری های تکانشی و ناگهانی دیده می شود گرچه نوع اول فراوان تر است.
  • موارد دیگری که با پرخاشگری همراهند اختلالاتی هستند مانند : کم توانی ذهنی، اختلالات نافذ رشد، سایکوزها، ضربه مغزی،ضایعات و بیماری های مغزی، صرع، مصرف مواد مخدر و برخی از داروها، واکنش های روانی نسبت به تنش ها و فشارهای زندگی و ….

بنابر دلایل زیست شناختی و ارثی رفتارهای پرخاشگرانه در پسران بیشتر مشاهده می شود.

پسران مبتلا به بیماری ها و اختلالات روانی نیز مانند اختلال بیش فعالی – کم توجهی (adhd)  یا اختلالات خلقی بیشتر علایم بیرونی مانند پرخاشگری از خود بروز می دهند درحالیکه در دختران علایم درونی مانند اضطراب و افسردگی را بیشتر می بینیم.

هرچند رفتارهای خشن و پرخاشگرانه بطور معمول در پسران بیشتر دیده می شود اما نباید پرخاشگری و خشونت را در پسران رفتاری معمولی و طبیعی پنداشت. در برخی از باورهای رایج جامعه این نگرش دیده می شود که «پسر بچه است… پسرها همینطورند… بزرگ که شود خودش خوب می شود، یا این رفتارها مربوط به دوره بلوغ است، گذراست و برطرف می شود.»

پیشنهاد مطالعه:  داستان های س ک س ی و آسیب های اجتماعی

ارتباط دادن مسائل و مشکلات جدی به طور نامناسب به سن یا جنس خاص و عادی سازی آن باعث پیچیده تر شدن مشکلات و به تعویق انداختن حل مسئله می شود. وجود پرخاشگری غیرطبیعی با مشخصات ذکر شده در بالا نیاز به ارزیابی دقیق کارشناسانه و مداخلات درمانی دارد.

برای مهار حمله های خشم چه می توانیم بکنیم ؟

اداره خشم مهارتی مهم به شمار می آید ما باید به خود و کودکان بیاموزیم که چگونه با خشم به گونه ای مفید و مؤثر برخورد کنیم. مسلم است که نمی توان برای همه یک نسخه پیچید و روش واحدی را برای مهار و مدیریت خشم توصیه کرد. انسانهای مختلف برای تطابق با خشم خود به شیوه های متفاوتی نیاز دارند.

قدم اول شناخت احساس و آگاهی نسبت به رفتارهایی است که در زمان خشم از خود بروز می دهیم. بدن ما به گونه های مختلف احساس خشم و هیجان را تجربه می کند. ممکن است طی یک حمله خشم علائمی مانند: تپش قلب، لرزش دستها، چانه و کل بدن، برافروختگی صورت، پریدگی رنگ (درکل تغییر رنگ چهره)، انقباض و سفتی عضلات بدن، درد معده، لرزش صدا، ناتوانی در تکلم و تنفس تند بروز کند.

آگاهی از فیزیولوژی و علائم بدنی خشم به ما کمک می کند تا روش هایی برای مقابله و تعدیل آنها به کار ببریم و در نهایت با دستکاری حالات فیزیولوژیک خود احساس خشم را تعدیل کنیم.

بیشتر ما هنگام عصبانیت تند تند نفس می کشیم، حال اگر بیاموزیم که چگونه تنفس خود را عمیق و آهسته کنیم می توانیم خشم خود را به هیجانی آرام تر تبدیل کنیم، یا با شل کردن عضلات منقبض خود از شدت احساس نامطلوب خویش بکاهیم. خوشبختانه عضلات و سیستم تنفسی ما، همیشه با ما هستند و ما همواره به ابزارهایی مجهزیم که کمک می کنند آرام تر بمانیم و برخودمان مسلط باشیم.

کنترل خشم و پرخاشگری در کودکان و نوجوانان

 چگونه بر عصبانیت غلبه کنیم ؟

دو دسته ابزار و روش برای مهار و مدیریت خشم وجود دارند:

ابزار بدنی:

یعنی بخشی از بدن خود را برای آرام کردن خویش به کار گیریم و به این طریق احساس شدید خشم را به هیجان ملایم تری تبدیل کنیم. برای مثال استفاده از روش های آرام سازی که در آن با شل کردن عضلات و تنفس عمیق و ملایم، بدن خود را آرام می کنیم.

ابزار فکری:

یعنی از فکر برای تعدیل احساس خشم استفاده کنیم ، مانند کسب مهارتهای حل مسئله، استفاده از شوخی، چگونگی برقراری ارتباط و تغییر افکاری که در پس احساس خشم وجود دارد.

بدیهی است چنانچه خشم و پرخاشگری علامتی از یک بیماری به حساب بیاید باید به حل و درمان بیماری زمینه ای پرداخت. در کودکی که به اختلال بیش فعالی- کم توجهی مبتلاست و حمله های خشم و عصبانیت های ناگهانی و بدون فکر دارد، اگر علائم اصلی درمان نشود، تکنیکهای رفتاری و شناختی تأثیر چندانی برای او ندارد.

پیشنهاد مطالعه:  آیا خرید اسباب بازی های جنگی ، کودکان را خشن می کند ؟

نوجوان یا بزرگسالی را در نظر بگیرید که مصرف مواد مخدر و محرک دارد بدیهی است تا مشکل اصلی این نوجوان برطرف نشود پرخاشگری های او چه در دوره مسمومیت و چه در دوره محرومیت مواد ادامه می یابد.

آنچه والدین می توانند در مقابل پرخاشگری در کودکان و پرخاشگری در نوجوانان انجام دهند:

  1. به کودکان بیاموزید خود را آرام سازند.

می توان از پنج حس کودکان (لامسه، بویایی، چشایی، شنوایی، بینایی) برای آرام کردن آنها هنگام خشم استفاده کرد. گوش دادن به موسیقی، کشیدن نقاشی، دویدن، بیرون رفتن و قدم زدن، پاشیدن آب به صورت ، فشردن خمیر بازی، شل کردن و سفت کردن عضلات، نفس های عمیق و آهسته کشیدن، خوردن خوراکی یا نوشیدنی و…. . همه کمک می کنند تا پاسخ مناسب تری در مقابل احساس خشم نشان بدهیم.

  1. به کودکان مهارت های ارتباط و بیان و ابراز احساس را بیاموزید.

به کودکان بیاموزید که چگونه درخواست هایشان را مطرح کنند، چگونه با روشی قاطعانه و نه پرخاشگرانه در مقابل رفتارها و خواسته های نامطلوب دیگران بایستند و هم زمان با آن که به احساسات و عواطف دیگران احترام می گذارند احساس ناراحتی خود را بیان کنند.

  1. مهارتهای حل مسئله را به کودکان بیاموزید.

به کودکان بیاموزید که راه حل های مختلفی برای حل یک مشکل وجود دارد. کمک کنید یاد بگیرند چگونه راه حل های مناسب تر و احتمالاً سودمند برای هر دو طرف یک رابطه را پیدا و انتخاب کنند.

  1. به شوخی گرفتن

شوخی یک پادزهر خوب برای خشم است. به کودکان یاد بدهید حتی در شرایط سخت و دشـوار به جنبه شوخی و خنده دار آن موقعیت ها توجه کنند.

  1. به کودکان بیاموزید که در زمان خشم چه کارهایی را انجام دهند و چه کارهایی را انجام ندهند.

کارهای ممنوع در زمان خشم کودکان:

  • شکستن وسایل.
  • فریاد زدن بر سر کسی.
  • آسیب رساندن به خودشان.
  • قشقرق راه انداختن.
  • پرت کردن چیزی به طرف کسی.

کارهای مجاز در زمان خشم کودکان:

  • گریه کردن در یک محل خلوت.
  • نقاشی کشیدن.
  • صحبت کردن راجع به موضوع ناراحت کننده.
  • پاره کردن روزنامه های قدیمی یا خط خطی کردن آنها.
  • دور شدن از موقعیت.
  • بازی با گل یا خاک.
  • نفس عمیق و آهسته کشیدن.
  • کمک خواستن.
  • گوش دادن به موسیقی.
  • رفتن به جایی ساکت و آرام.
  • نوشتن.

6- سخنرانی و نصیحت کارساز نیست، در عوض سعی کنید خودتان الگوی فرزندتان باشید.

7- از کمک متخصصان بهره بگیرید.

در صورتیکه نتوانستید با روشهای بالا مشکل رفتارهای پرخاشگرانه کودک خود را حل کنید از متخصصین کمک بگیرید تا درمانهای دارویی و غیر دارویی لازم را در مورد کودک به کار گیرند.

نویسنده : دکتر فریبا عربگل ،فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منبع:iacap.ir

مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده – فرزندپروری مثبت

خرید راه های کنترل خشم و عصبانیت

مهارت های زندگی -مهارت کنترل خشم

راه های کنترل خشم و عصبانیت دکتر هلاکویی سمینارها و کلاس هایی است که در زمینه راههای مقابله با خشم و عصبانیت برگزار نموده اند. مطمئنا شنیدن اینکه چگونه مدیریت خشم داشته باشیم از زبان ایشان برای بسیاری از هموطنان می تواند مفید باشد بی شک یادگیری از استاد هولاکویی می تواند بیشتر و بیشتر در ذهن و جان ما اثر داشته باشد.

******************************************************************************

about

مطالب مفید

مدیریت وب سایت مهکام ، مجله اینترنتی آموزش خانواده را آقای حسن رامشینی به عهده دارند . ایشان در کنار مشاوره روانشناسی با جمعی دیگر از بهترین روانشناسان و مشاوران کشور به طور ضمنی به غنای این وب سایت کمک می کنند تا بتوانند مهکام را تبدیل به مرجعی برای رفع مشکلات و مسائل مربوط به روان انسانها نمایند.

×