"> انواع اسباب بازی های کودکان را بهتر بشناسیم - مهکام
مشاوره آنلاین مهکام

انواع اسباب بازی های کودکان را بهتر بشناسیم

انواع اسباب بازی های کودکان را بهتر بشناسیم

انواع اسباب بازی های کودکان بر مبنای محتوا و کاربرد آن اسباب بازی و دامنه اثر آن در یادگیری کودک به دو قسمت اصلی تقسیم می شود . البته باید دانست که این تقسیم بندی اسباب بازی قراردادی و اعتباری می باشد. لذا از منظرهای گوناگون اسباب بازی ها تقسیم بندی های خاص دیگری می توانند داشته باشند.

playing-with-انواع اسباب بازی های کودکان را بهتر بشناسیمtoys-مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده

انواع اسباب بازی های کودکان را بهتر بشناسیم-مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده

ملاکهایی که در نظر گرفته شده است با توجه به محتوا، ویژگیها، کاربرد آموزشی و درمانی عبارتند از:

1ـ سازمان یافته (Organized) (محدود)

2ـ سازمان نیافته (Non Organized)(نامحدود)

اسباب بازی های سازمان یافته (Organized) (محدود)

شکل مشخص و از پیش تعیین شده ای دارند و دامنه تأثیر آن محدود است. این گونه اسباب بازی ها غالبا برای یک بازی خاصی به کار گرفته می شوند و کودک کمتر قادر به دخل و تصرف و کشف درون آنها می شود. به تعبیر دیگر، می توان گفت کودک را جهت داده و تفکر قالبی را در کودک تقویت می کند، گرچه تخیلات و تصورات کودک را نمی توان به قید و بند کشید ولی شکل و محتوای اسباب بازی در تخیل، تصور و عملکرد کودک مؤثر است.

اسباب بازی های سازمان یافته (Organized) (محدود) به شش دسته تقسیم می شوند:

1ـ اسباب بازی هایی ویژه خردسالان:

الف: موبیل یا وسایل متحرک؛ وسایلی هستند که از قطعات رنگی و سبک و متصل به هم تشکیل شده و با جریان هوا به حرکت در می آیند. موبیل را باید در محدوده دید کودک آویخت، رنگهای درخشان آنها نظر کودک را به خود جلب می کند و باعث افزایش تجربیات حسی ـ حرکتی و کنجکاوی کودک می شود.

ب: کرادل؛ نوع دیگری از موبیل ها هستند که معمولاً به طور عرضی روی گهواره آویزان می شوند و تولید صدا می کنند و مستحکم و بادوام ساخته شده اند که از سن 6 ماهگی به بعد کودک می تواند به کمک آنها خود را از حالت نشسته و خوابیده بلند کند.(1)

ج: دانک لینگ؛ از نوع اسباب بازی های آویزان کردنی هستند که در معرض دید کودک قرار داده می شوند تا کودک آنها را ببیند و بگیرد. توپ پارچه ای، زنگوله و عروسک آویزان شده از این دسته هستند.

د: جغجغه؛ وسیله ای است که به تحریکات لمسی و حرکتی کودکان پاسخ می دهد و تولید صدا می کند و در انواع مختلف فشاری و حرکتی ساخته می شود.

2ـ اسباب بازی هایی جهت جلب توجه کودک:

کودکانی که علاقه به بازی کردن با اسباب بازی ها از خود نشان نمی دهند و به تحریکات بیشتر و اضافی برای برانگیختن احتیاج دارند، می توانند از این گروه اسباب بازی استفاده کنند. اسباب بازی هایی که در این گروه قرار می گیرند با کمترین عمل بیشترین نتیجه را برای کودک دارد مثلاً وقتی او دگمه ماشین آتش نشانی را فشار می دهد بلافاصله صدای آژیر شنیده می شود، یا قطعاتی که با یک نظم منطقی بر روی هم سوار شده اند با فشار یک دگمه به هوا پرتاب می شوند، یا آدمکی که به پاهای وی فنری آویزان است و با کشیدن و یا رها کردن فنر کودک می تواند شاهد حرکات زیبا و موزون و هماهنگ باشد این وسایل می توانند به خوبی حواس و قوای ذهنی کودک را متمرکز سازند.(2)

3ـ اسباب بازی هایی جهت ایجاد تحرک در کودک:

اسباب بازیهایی که در این طبقه قرار می گیرند برای تمرین و تقویت عضلات، مصرف انرژی کودکان، ایجاد تعادل، پرورش اعتماد به نفس، کسب تجربیات راجع به رهبری مفید هستند:

الف: وسایلی که کودک می تواند از آنها بالا برود و پایین بیاید مانند نردبان چوبی، طنابهایی که پله دارند و یا گره دار می باشند، نردبانهای فلزی که از چند جهت کودک می تواند بالا و پایین بیاید که در پارکها وجود دارند.

ب: وسایل و بازیهایی که در ایجاد تعادل مؤثر است مانند الاکلنگ، تخته های قرقره دار، لبه باریک جداول، راه رفتن روی خطی که روی زمین کشیده شده یا تخته تعادل، لی لی کردن خط پا بازی کردن، حفظ تعادل کودک در حالی که لیوانی آب در دستش قرار دارد و یا شی ء روی سرش قرار داده و با دستانی باز روی یک خط راه برود و …(3)

پیشنهاد مطالعه:  گل بازی و سلامت کودک

ج: وسایل غلتانیدنی مانند توپ که کودک می تواند آن را قل دهد، پرتاب کند و دنبال نماید.

د: وسایل هل دادنی و کشیدنی مانند فرقونهای کوچک، ماشینهای کمپرسی و انواع دیگر ماشینها که با نخ کشیده می شود، دوچرخه، سه چرخه، یا درب روغنهای پنج کیلویی که با میخ به یک چوب نصب شده که حرکت می کند (غالبا خود کودکان می سازند) این گونه وسایل موجب تحرک و تقویت عضلات بزرگ کودک را فراهم می آورند.

4ـ اسباب بازی هایی جهت تقویت مهارتهای دستی و هماهنگی چشم و دست:

در این طبقه اسباب بازی هایی قرار می گیرند که نیاز به فعالیتهای دستی، دستکاری و عملیات ساختمانی دارند و سبب درک، تشخیص، تطابق چشم و دست و تقویت حس لامسی و باعث تقویت حرکات ظریف دست می شوند.(4)

الف: نخ و مهره، تخته سوراخ دار که اشکال مختلف روی آن سوراخ شده که کودک با نخ باید بتواند مثلاً ماهی یا هواپیما درست کند، بندهای کفش که بتواند در آن مهارت پیدا کند، در مورد نخ و مهره ها می توان از کودک خواست که مثلاً ابتدا رنگهای آبی را یکجا، سپس قرمز و زرد … را قرار داده و یا به ترتیب از کوچک به بزرگ. در این فعالیت حس بینایی و دقت بینایی تقویت می شود. و بین چشم و عضلات ظریف دست، هماهنگی ایجاد می شود.

ب: اسباب بازی پیچ کردنی، یادگیری این مهارت در دوران کودکی تا حدودی مشکل است لذا والدین باید صبر نمایند تا زمان لازم فرا رسد، آن وقت خود کودکان با اشتیاق می توانند به بازی با این گونه اسباب بازیها بپردازند، ابتدا می توان از پیچ و مهره های درشت و فلزی استفاده نموده، سپس از ماشینهایی که پیچ کردنی هستند و هزار سازه ها را در اختیار کودک قرار داد.(5)

5ـ اسباب بازی هایی برای تقویت قوه تمیز و تشخیص:

در این طبقه کودک به شناسایی مفاهیم مختلفی پی می برد که عبارتند از:

الف: شناسایی اشکال هندسی:

پازل های جاگذاردنی، بهترین وسایل آموزش اشکال هندسی هستند. در این پازل ها کودک با اشکال هندسی مانند دایره، مثلث، مستطیل و … آشنا می شود.

ب: شناسایی اندازه و حجم:

در باره مفهوم اندازه می توان از چند نی یا چوب و یا مداد در اندازه های مختلف استفاده کرد، تا کودک مفهوم کوچکی و بزرگی را درک کند. (برای کسب اطلاعات بیشتر به کتاب «بازی تفکر کودک است» مراجعه نمایید).

در باره مفهوم حجم نیز می توان از چند لیوان یا کاسه در اندازه های مختلف بهره گرفت. دو لیوان هم شکل و هم حجم و در یک سطح در برابر چشم کودک قرار می دهند و به کودک می گویند حجم این دو مایع در دو لیوان یکی است. بعد مایع یکی از لیوانها را در یک لیوان باریک و بلند خالی می کنند. البته مایع خالی شده در این لیوان باریک در سطحی بالاتر قرار می گیرد. سپس از کودک می خواهند بیان کند که آیا حجم مایع در این دو لیوان بلند و کوتاه است یا نه؟(6)

ج: شناسایی اصوات:

این وسایل برای آموزش اوات گوناگون، پرورش حس شنوایی و افزایش قدرت تشخیص به کار می روند، طبل، ملودیکها، سنج، زنگ، ساز، سنتور، سازدهنی در این طبقه قرار می گیرند.

د: شناسایی رنگها:

تقریبا تمام اسباب بازیها از قطعات رنگی تشکیل شده اند که به هنگام بازی می توان از آنان برای آموزش مفهوم رنگها استفاده نمود.

6ـ اسباب بازی هایی جهت تقویت قدرت تکلم و زبان کودک:

اسباب بازی هایی نظیر ساز دهنی، ملودیکا، نی، بوق، سوتک، بادکنک، توپ بازی و … باعث تقویت سیستم تنفسی و تولید صدای کودک می شوند. و اسباب بازیهای دیگر نظیر دومینو (Domino)، لوتو (Lotto)، پازل (Puzzle)، کارتهای قصه گو، کتابهای تصویری و به طور کلی کلیه اسباب بازی ها موضوعهای متنوعی برای صحبت کردن و مکالمه کودک فراهم می سازند.

اسباب بازی های سازمان نیافته (Non Organized)(نامحدود)

اسباب بازی ها و وسایلی که در این طبقه قرار می گیرند، شکل از پیش تعیین شده ای ندارد و کودکان می توانند با قوه خلاقیت و ابتکار خویش چیزهای نو و تازه ای خلق کنند. قابل گسترش اند و دامنه وسیعی دارند و به طرق مختلف به کار گرفته می شوند و دارای تنوعند، ارزش تشخیصی این وسایل فراوان است، زیرا کودک در استفاده از آن محدودیتی ندارد و می تواند اعمال و افکار خود را به طور ناآگاهانه فرافکنی نماید. به بیان دیگر چون وسایل این گروه سازمان مشخصی ندارند، بنابراین، نوع نظم و سازمانی که کودک به آنها می دهد، کلید مهمی است تا بتوانیم به ابعاد شخصیت وی پی ببریم. وسایل این گروه به سه دسته عمده تقسیم می شوند:

پیشنهاد مطالعه:  بازی با کودکان در یک روز برفی زیبا

الف: بازیهای ساختنی (ساختمانی):

انواع لگوها، قطعات چوبی و آجرهای چوبی مختلف، سرامیکها در این گروه قرار می گیرند. والدین می توانند از مغازه های اسباب بازی فروشی این گونه وسایل را تهیه نمایند و یا اینکه به یکی از نجاریها سفارش دهند که به لحاظ قیمت و کیفیت مناسبتر در خواهد آمد.

سرامیکها را می توان از مغازه های کاشی و سرامیک تهیه کرد که به لحاظ قیمت و تعداد مقرون به صرفه است و در رنگها و اندازه های مختلف وجود دارند، کودکان با این قطعات اشکال مختلفی می سازند و زمینه بروز و ابتکار را نیز در کودکان بیدار می سازد، تجارب شخصی نشان داده است که قطعات چوب و سرامیکها بسیار مورد علاقه کودکان واقع شده و از نظر قیمتی نیز مقرون به صرفه می باشد.

ب: بازیهای تخیلی:

یکی دیگر از ویژگیهای رشد کودک تخیل است، تخیل عالی ترین صفت انسان است، چرا که بیش از هوش، بشر را از حیوان متمایز می سازد.(7)

کودک در سالهای اولیه زندگی خود از لحاظ رشد فکری چندان پیشرفتی نکرده است که بتواند تصوراتی ذهنی داشته باشد. دنیای او دنیای عینیت است یعنی هر آنچه را که مشاهده کند درک می کند و دنیایی فراسوی دنیای عینیتش برای او متصور نیست. تجربیات کودک از طریق بازی و تماس با دنیای خارج قدرت ذهنی کودک را پرورش می دهد و به تدریج همگام با افزایش سن به معنای مفاهیم پی می برد.

کودک از همان زمان آشنایی خود با جهان خارج نیروی تخیلی قوی دارد و لذا از این قدرت خود در بازیها به نحوی مطلوب استفاده می کند. این نوع بازیها در حقیقت میدانی برای تجلی قدرت خلاقیت کودک است یعنی هر چه قدرت تخیل او قوی تر باشد بازیهای تخیلی قوی تری انجام خواهد داد.

تفاوت این نوع از بازیها با بازیهای نمادی آن است که در بازیهای تقلیدی و نمایشی و حتی نمادی کودک از آنچه دیده است و تجربه کرده الگوبرداری می کند، در حالی که در بازیهای تخیلی کودک با استفاده از تجربه های گذشته خود، رویدادهای جدید که در سابق برخورد چندانی با آن نداشته است به وجود می آورد.

با استفاده از بازیهای نمادی کودک کبوتر اندیشه را به دوردستها پرواز می دهد. با نیروی تخیل خود اشیا و موجودات مورد علاقه را حاضر کرده در آنها تغییراتی می دهند تا مناسب بازی او گردند و آنگاه با اسباب بازیهای نمادی خود آنها را فعال می کند.

کودک با استفاده از نیروی تخیل خود موجودات یا اشیایی را که باعث زحمت و آزار او هستند بدون ترس از گزند آنها و با رضایت خاطر حاضر می نماید و آنگاه با اسباب بازیهای نمادی خود آنها را نابود می سازد و یا از آنها انتقام می گیرد.(8)

وسایل لازم برای بازیهای تخیلی:

1ـ لباسهای زنانه

* کفش پاشنه بلند (بیشتر از پنج سانتی متر نباشد)

* روسری، مقنعه

* دستمال گردن

* دستکش

* تور

* دامن

* بلوز آستین کوتاه

* کیف

* جواهرات مصنوعی (گردن بند، گوشواره، دستبند و … که بدون سوزن باشند)

* سنجاق سر

2ـ لباسهای مردانه

* کلاه

* کفش مردانه

* جلیقه

* دستکش

3ـ تلفن اسباب بازی یا چیزی شبیه آن، این باعث می شود که کودک را به صحبت کردن تشویق کند.(9)

4ـ خانواده عروسکی (شامل پدر، مادر، نوزاد، برادرها، خواهرها، مادربزرگ، پدربزرگ) وسایل آشپزخانه نظیر یخچال و گاز پیک نیک و جاروبرقی و … و انواع عروسکهای خیمه شب بازی.(10)

* یک زنگ که کودک برای ورود از آن استفاده کند.

* جعبه های محکم که کودکان از آنها به عنوان تاقچه، صندلی، میز، ماشین، ترن، قایق و هواپیما استفاده می کنند.

پیشنهاد مطالعه:  10 بازی کودکانه برای تقویت هوش و خلاقیت نوزاد

* ملافه، پتو، رومیزی، روتختی کهنه که دیگر مورد استفاده قرار نگیرد. وقتی این وسایل اولیه را تهیه کردید سعی کنید به تدریج وسایل دیگری نیز تهیه کنید مانند:

* بلوز و شلوار

* لباس ملوان

* کلاه مأمور آتش نشانی

* کلاه افسر پلیس

* لوازم پزشکی مورد نیاز دکترها، مانند گوشی معاینه نوع پلاستیکی که در مغازه های اسباب بازی فروشی موجود است شما خود می توانید چیزی شبیه آن بسازید.

* روپوش سفید پرستاری

* شیشه های خالی دارو

* پنبه

* باند

* کلاه پرستار(11)

گاهی اوقات کودکان نیاز دارند که در بازیهای تخیلی اشان، والدین شرکت نمایند مثلاً کودک می گوید ماشین خراب شده زود پیچ گوشتی را به من بده، والدین باید سریعا شی ء را در اختیار کودک قرار دهند تا کودک ماشین را تعمیر کند، اگر والدین بروند داخل زیرزمین و از آنجا پیچ گوشتی واقعی را بیاورند دیر شده است و کودک می پرسد برای چی آورده ای، لازم نیست، ماشین را درست کرده ام لذا والدین در بازیهای تخیلی سعی نمایند سریعا به نیازهای کودک پاسخ دهند.

در این گونه بازیها سعی کنید خودتان را هم سطح آنها قرار دهید و در بازی خیلی از کودکان قوی تر و یا ضعیف تر ظاهر نشوید، همانند یک همبازی و همسال او ظاهر شوید. برای درک آنها و یک همبازی مناسب گاهی اوقات بازیهای کودکان را مشاهده کنید تا یاد بگیرند چطوری با آنها بازی کنید.

ج: بازیهای خلاق و وسایل لازم:

این بازیها به خلاقیت کودکان کمک می کند و آنها را در خلال بازی به اختراع و ابتکارات دست می زنند و موفق به حل مسایل شده، اعتماد و جسارت پیدا می کنند. خلاقیت و ابتکار کودک غالبا در زمانهایی شکوفا می شود که کودک آزادی عمل دارد و می تواند قوه تخیل خویش را برای ساختن چیزی به کار اندازد.

بازی با گِل رس، شن، نقاشی (آبرنگ، انگشتی، مدادشمعی) بر طبق الگو، مدل و نقشه از پیش تعیین شده نیست. کودکان می توانند با این اسباب بازیها دست به آفرینش و ابتکار بزنند، این گونه وسایل به دلیل خاصیت شکل پذیری و قابلیت انعطاف پذیریشان زمینه ای برای کودک فراهم می آورد که فکر کند، تصمیم بگیرد و با کمک قوه تخیل و تصورش چیزی خلق کند.

آنان به هنگام بازی با این اسباب بازی ها نتیجه اعمال خود را مشاهده می کنند، تصمیم می گیرند و به هر شکلی که خواسته باشند در می آورند، شکل دادن به آنها کاملاً در اختیار کودک قرار دارد. با توجه به مبانی تئوریک روان شناسان و تجارب و مشاهدات شخصی این گونه اسباب بازی ها مؤثرترین، لذت بخش ترین، جذاب ترین و ارزان ترین آنها می باشند که بسیار مورد علاقه کودکان بوده و جذبه سحرآمیزی دارد که هیچ کدام از اسباب بازی های دیگر با آنها برابری نمی کند. لذا به والدین توصیه می شود که در منزل خاک رُس و شن در گوشه ای از حیاط تهیه نمایند تا در فرصتهایی که کودک مایل است با آنها بازی کند، تهیه وسایل نقاشی، تخته سیاه، وایت برد و … نیز برای آنها ضرورت دارد، تا حد امکان تلاش نمایند تا ابزارهای لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار دهند.

نویسنده: محمدرضا مطهری

منبع:پیام زن > فروردین 1382، شماره 133 ، صفحه  102 /  article.ahlolbait.com

پاورقی ها:

1 ـ طباطبایی نیا، سیدمحمد مهدی، اسباب بازی آموزش و درمان، ص52.

2 ـ احمدوند، محمدعلی، روان شناسی بازی، ص111 و 110؛ طباطبایی نیا، سیدمحمدمهدی، اسباب بازی آموزش و درمان، ص57.

3 ـ بری هورتنس، شناخت و درمان کودکان افزیک، ص69.

4 ـ طباطبایی نیا، سیدمحمدمهدی، اسباب بازی آموزش و درمان، ص66.

5 ـ همان، ص68.

6 ـ پارسا، محمد، روان شناسی رشد کودک و نوجوان، ص105.

7 ـ شکوهی یکتا، غلامحسین، تعلیم و تربیت و مراحل آن، ص149.

8 ـ مهجور، سیامک رضا، روان شناسی بازی، ص260 ـ 259.

9 ـ واثقی، مینو، آموزش ضمن بازی (سال چهارم هنرستان)، ص15 ـ 14.

10 ـ جلالی طهرانی، سیدمحمدمحسن، جزوه بازی درمانی، ص20.

11 ـ واثقی، مینو، آموزش ضمن بازی (سال چهارم هنرستان)، ص15.

مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده – انواع اسباب بازی های کودکان

کلمات کلیدی : انواع اسباب بازی های کودکان , اسباب بازی ,  اسباب بازی کودکان ,  رشد کودک ,  بازیهای خلاق ,  خلاقیت کودکان ,  پرورش خلاقیت ,  هوش ,  تقویت هوش ,  بازی کودکان ,  بازی های کودکان

about

مطالب مفید

مدیریت وب سایت مهکام ، مجله اینترنتی آموزش خانواده را آقای حسن رامشینی به عهده دارند . ایشان در کنار مشاوره روانشناسی با جمعی دیگر از بهترین روانشناسان و مشاوران کشور به طور ضمنی به غنای این وب سایت کمک می کنند تا بتوانند مهکام را تبدیل به مرجعی برای رفع مشکلات و مسائل مربوط به روان انسانها نمایند.

×