اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز در کودکان و نوجوانان
اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز
اختلال بیش فعالی چیست ؟ نشانه های کم توجهی در کودکان و نوجوانان چیست ؟ نشانه های پر تحرکی-تکانشگری در کودکان و نوجوانان چیست ؟ شیوع اختلال بیش فعالی کم توجهی چقدر است ؟ علت اختلال بیش فعالی چیست ؟ چه اختلالات روانشناختی دیگری با این اختلال همراه است ؟ راه های درمان اختلال بیش فعالی چیست ؟
اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز در کودکان و نوجوانان-www.mehcom.com
اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز یکی‌از اختلالات شایع روان‌پزشکی کودک و نوجوان است که در‌صورت عدم شناسائی و درمان منجر به اختلال در رشد اجتماعی کودک، ضعف اعتماد بنفس، افت عملکرد تحصیلی و برخی پیامدهای جدی دیگر می‌شود.
نقص‌تمرکز، تکانشگری، رفتارهای خارج از کنترل و پرتحرکی شکایاتی هستند که بخاطر آن‌ها والدین یا مراقبین، کودک را نزد پزشک می‌آورند. ارزیابی از نظر اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز باید زمانی آغاز شود که نشانه‌های اختلال موجب مشکلات رفتاری و افت عملکرد تحصیلی شده باشد . نشانه‌های اختلال بیش فعالی و نقص تمرکز در دو دسته اصلی نشانه‌های بی‌توجهی و پرفعالیتی-تکانشگری به شرح زیر قرار می‌گیرند.
نشانه های کم توجهی در کودکان و نوجوانان :
· کودک نمی تواند توجه کامل به جزئیات داشته باشد و یا اینکه در فعالیتهای مدرسه اشتباهات ناشی از بی دقتی دارد. (جا انداختن حروف و اشتباهات بی دقتی در دیکته ها و امتحانات)
· اغلب در تداوم توجه روی یک تکلیف و یا بازی مشکل دارد. (سر تکالیفش بمدت طولانی نمی نشیند)
· اغلب به نظر می رسد وقتی با او صحبت می کنند گوش نمی دهد. (حواس پرت و سر به هوا است)
· اغلب قادر نیست دستورالعمل ها را دنبال کند و نمی تواند تکالیفش را تمام کند.
· اغلب قادر نیست تکالیف و فعالیتها را سامان دهد (بی نظم است)
· اغلب از شرکت در فعالیتهائی که نیازمند تداوم توجه باشد اجتناب می کند. (از انجام تکالیف مدرسه سر باز می زند)
· اغلب وسایلی که برای انجام تکالیف نیاز دارد را گم می کند.
· براحتی از طریق عوامل محیطی حواسش پرت می شود.
· در فعالیتهای روزانه دچار فراموشی است.
نشانه های پر تحرکی-تکانشگری در کودکان و نوجوانان :
پرتحرکی:
· اغلب سر جاش وول می خورد و یا جابجا می شود.
· اغلب جایش را در کلاس و یا هر جائی که انتظار نشستن می رود را ترک می کند.
· اغلب زیاد می دود و یا در مکانهائی که متناسب نیست بالا و پائین می پرد.
· اغلب مشکل است که در فعالیتهای لذت بخش آرام و با صدای آهسته شرکت کند.
· اغلب در حال حرکت است و طوری عمل می کند مثل اینکه موتورش او را هدایت می کند.
· اغلب خیلی صحبت می کند.
تکانشگری:
· اغلب قبل از آنکه سوال تمام گردد پاسخ می دهد.
· اغلب در انتظار کشیدن مشکل دارد.
· اغلب صحبت یا فعالیت دیگران را قطع می کند.
لازم نیست کودک تمام علائم و نشانه‌ها را داشته باشد و وجود 6 نشانه از یکی از این دو دسته برای تشخیص کافی است. بدیهی است که بر این اساس انواع مختلفی از این اختلال را می‌توان شناسائی کرد. این اختلال دارای سه نوع اصلی است اختلال بیش فعالی نقص تمرکز از نوع عمدتا بی‌توجه، عمدتا پرتحرک و نوع ترکیبی.
شیوع:
شیوع این اختلال بین 5 تا 8 در صد است و در پسرها شایعتر از دخترها میباشد.
علت‌شناسی:
نقص اساسی در اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز، نقص در مهار پاسخ‌ها و نقص در برخی از عملکردهای اجرایی مغز است. اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز در حدود 80% موارد تحت تأثیر عوامل ژنتیک بوجود می‌آید ولی برخی عوامل اکتسابی نظیر مصرف الکل و مواد سمی در زمان بارداری، تولد نوزاد نارس، آسیب‌های شدید مغزی و کودک‌آزاری نیز ممکن است منجر به بروز نشانه‌های اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز در کودکان و نوجوانان شوند.
سیر اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز در کودکان و نوجوانان :
با افزایش سن از شدت نشانه‌ها کاسته می‌شود. معمولا بعد از سن دوازده سالگی این کاهش علائم بخصوص در مورد نشانه‌های پرتحرکی محسوس‌تر است. نشانه‌های بی‌توجهی و تکانشگری در مراحل بعدی کاهش می‌یابند.
معمولا روند کاهش نشانه‌ها تا حدود 20 سالگی ادامه دارد. در نوجوانان با کاهش نشانه‌های پرتحرکی ممکن است این تصور بوجود آید که اختلال بهبود یافته‌است و درمان بصورت زودهنگام قطع شود. بدلیل اینکه نشانه های نقص‌تمرکز هنوز کاهش نیافته‌اند این قطع زودهنگام دارو ممکن است باعث مشکلات تحصیلی شود. در مواردی نیز بعد از سن 20 سالگی نیز همچنان نشانه های اختلال دیده می‌شود که در این موارد اختلال بیش‌فعالی و نقص‌تمرکز بزرگسالی مطرح می‌گردد.
راه های درمان اختلال بیش فعالی چیست ؟-www.mehcom.com
همبودی سایر اختلالات
اختلال بیش‌فعالی نقص تمرکز در موراد زیادی با سایر اختلالات روان‌پزشکی کودک و نوجوان همبودی دارد. شایعترین اختلالاتی که همراه این اختلال دیده می‌شوند عبارتند از:
- اختلال رفتارمقابله‌جوئی و بی‌اعتنائی
- اختلالات اضطرابی
- اختلال وسواس
- اختلال سلوک
- اختلالات تیک
- اختلال یادگیری
- اختلال افسردگی
- اختلال سوء‌مصرف مواد
بنابراین در مواردی که برای کودکی تشخیص اختلال بیش‌فعالی و نقص‌تمرکز مطرح می‌شود ارزیابی اختلالات همراه نیز ضروری‌است.
درمان و پی‌گیری اختلال بیش فعالی و نقص‌تمرکز در کودکان و نوجوانان :
مدت درمان طولانی است و ممکن است چندین سال طول بکشد. مؤثرترین روش درمانی، دارودرمانی است. داروهای مختلفی در این اختلال تجویز می شوند که مؤثرترین آن‌ها متیل فنیدیت (ریتالین) است. مصرف این داروها در این کودکان امن بوده و با عوارض خطرناک یا وابستگی همراه نیست.
از بین روش‌های غیر داروئی آموزش مدیریت رفتار به والدین و معلمین مؤثرترین روش‌ها محسوب می شوند و سایر انواع روش‌های غیر داروئی چندان مؤثر نیستند.
لازم است کودک در ابتدای درمان ، در چندماه اول بصورت ماهیانه و سپس در فواصل طولانی تر ویزیت شود . همچنین ضروری است در هربار مراجعه عوارض جانبی داروها، میزان بهبود نشانه‌ها و نیز بروز احتمالی اختلالات روان‌پزشکی همراه ارزیابی شوند. اخذ گزارش از مدرسه دو بار درسال می‌تواند به ارزیابی عملکرد تحصیلی کودک کمک کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد درمان‌های این اختلال به مبحث “درمان اختلال بیش‌فعالی و نقص‌تمرکز” مراجعه نمائید.
دکتر جواد محمودی قرائی ، فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان ، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
منبع :iacap.ir
مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده-فرزندپروری
