"> اختلال اضطراب جدایی در کودکان - دکتر فریبا عربگل - مهکام
مشاوره آنلاین مهکام

اختلال اضطراب جدایی در کودکان – دکتر فریبا عربگل

اختلال اضطراب جدایی در کودکان - دکتر فریبا عربگل-مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده

اختلال اضطراب جدایی در کودکان – دکتر فریبا عربگل-مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده

اختلال اضطراب جدایی در کودکان

دکتر فریبا عربگل در گفتگو با رسالت به سئوالاتی در زمینه اختلال اضطراب جدایی در کودکان پاسخ داده است. ایشان فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و نویسنده مقالات متعدد پژوهشی در زمینه روانپزشکی کودک می باشند که از مطالب ایشان در جای جای این وب سایت استفاده شده است.

اضطراب در کودکان موضوعی است که دکتر فریبا عربگل با دقت و حوصله به سئوالاتی پیرامون آن پاسخ گفته اند. تا برای کاهش اضطراب کودکان به والدین کمک کرده باشند.

دکتر عربگل شایع ترین اختلال اضطراب در کودکان را اضطراب جدایی می داند و خاطرنشان می کند که علت آن می تواند ژنتیکی، خصوصیات سرشتی کودک، محیط پر استرس و مشکلات خانوادگی کودک باشد.

اضطراب در کودکان چیست و چه مشخصه هایی دارد؟

اضطراب، احساس ناخوشایند و ناراحت کننده ای است که در آن فرد موقعیت های محیطی را بیشتر از آنچه که خطرناک باشند، پرخطر احساس می کند و حتی موقعی که خطری در کار نیست احساس تنش و ناراحتی دارد.

ممکن است ترس و اضطراب کودکان از دید اطرافیان و والدین غیر منطقی و بی اهمیت به نظر برسد ولی برای خود کودک بسیار واقعی و ملموس است و به درک و همراهی اطرافیان نیاز دارد.

اضطراب با دو دسته علائم جسمی و فکری همراه است. علائم جسمی مانند : حالت تهوع، استفراغ، دل درد، سردرد، لرزش، تعریق، تکرر ادرار، احساس تنگی نفس، احساس سبکی سر و … علائم فکری مانند: فراموشکاری و اشکال در تمرکز، نگرانی راجع به وقوع اتفاقات ناگوار در آینده، اشتغال ذهنی با عملکرد و رفتارهای گذشته، توجه افراطی در مورد کفایت و کارایی خویش، نیاز به تایید از طرف محیط و اطرافیان.

اختلالات اضطرابی در کودکان شامل :

  • اختلال اضطراب جدایی
  • اختلال اضطراب منتشر
  • اختلال استرس پس از سانحه
  • اختلال وسواسی جبری
  • ترس های اجتماعی
  • ترس های مرضی

خانم دکتر عربگل فکر می کنم در این مصاحبه می توانیم فقط به یکی از مواردی که اشاره کردید بپردازیم و آن را بازتکانی کنیم لذا از اختلال اضطراب جدایی شروع می کنم لطفا در مورد آن توضیح دهید؟
شایع ترین اختلال اضطرابی در کودکان و نوجوانان زیر 18 سال اختلال اضطراب جدایی است. هسته اصلی و زمینه ای این اختلال، اضطراب و نگرانی شدیدی است که کودک هنگام جدا شدن از اشخاص مهم زندگی خود تجربه می کند؛ افرادی که کودک به شدت به آنها دلبستگی دارد و به طور عمده شامل مادر و پدر می شود.

کودک نگران است مبادا آسیبی متوجه آنها یا خود او شود؛ به گونه ای که به جدایی آنها از یکدیگر بینجامد. او دلواپس است که به طور مثال مادر خود را از دست بدهد. می ترسد حادثه ای ناگوار و اتفاقی ناخواسته او را از مادر جدا کند، حادثه ای مثل تصادف، قتل، گم کردن راه خانه، دزدیده شدن و …

در نتیجه هر وضعیتی که به جدایی کودک از عزیزش منجر شود باعث مقاومت کودک می شود، مثل تنها خوابیدن، تنها ماندن در منزل، رفتن به مهدکودک و مدرسه و یا بیرون رفتن والدین از منزل. ممکن است کودک رویا و کابوس هایی با تم جدایی ببیند، مثل دزدیده شدن، تصادف، بیماری، مرگ و … یا بدخواب شده و خواب منقطعی داشته باشد و پس از هر بار بیدار شدن، بخواهد از حضور والدین در کنار خود اطمینان حاصل کند.

معمولا  کودکانی که اضطراب جدایی دارند با مشکل مدرسه رفتن و یا مهدکودک رفتن مواجهند و به هیچ وجه مایل نیستند به این مکان ها بروند …؟

پیشنهاد مطالعه:  قانونمندی کودکان ضامن داشتن خانواده موفق

بله همین طور است، برای کودکانی که اضطراب جدایی دارند رفتن به مدرسه معضل و کشمکشی عذاب آور بین کودک و پدر و مادر است. کودک درخواست می کند در منزل بماند و یا با گریه و فریاد، اعتراض خود را در مقابل جدایی نشان می دهد. از رفتن به مدرسه اجتناب می کند. گاه کودک علائم جسمی اضطراب مثل سردرد، دل درد، سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ را بروز می دهد که سبب نگرانی والدین می شود و آنها کودک را برای بررسی مشکلات جسمی و گوارشی نزد پزشکان متخصص کودکان و داخلی می برند.

هرچه سن کودک کمتر است بیشتر در مقابل رفتن به مهدکودک و … مقاومت می کند و نمی خواهد از والدین خود جدا بشود و اضطراب جدایی معمولادر کودکان دبستانی هم به شکل امتناع از رفتن به مدرسه دیده می شود ولی در سنین بالاتر چطور آیا همه بچه هایی که مایل نیستند مدرسه بروند، اضطراب جدایی دارند؟!

هرچه سن کودک پایین تر باشد، علائم بیشتری را نشان می دهد. بچه های کوچکتر معمولابه مادر می چسبند، گریه و التماس می کنند و چانه می زنند تا از مادر جدا نشوند. کودکان 8-5 ساله بیشتر نگران آن هستند که مبادا واقعه و حادثه ای مصیبت زا برای والدین شان رخ دهد و به همین دلیل از رفتن به مدرسه امتناع می کنند.

نوجوانان، بیشتر از علائم جسمی مثل دل درد، سردرد، حالت تهوع و استفراغ شاکی هستند و با این دلایل از رفتن به مدرسه خودداری می کنند.

تمام کودکانی که از رفتن به مدرسه خودداری می کنند، اضطراب جدایی ندارند و افسردگی، اختلال سلوک، ترس از مدرسه، ترس از همکلاسی ها، معلمان، قوانین و مقررات مدرسه و … می تواند از دیگر دلایل امتناع کودک از رفتن به مدرسه باشد ولی شایع ترین دلیل این مسئله اختلال اضطراب جدایی است.

آیا همیشه امتناع کودک برای جدایی از پدر و مادر یک اختلال است و باید آن را یک مشکل روحی دانست؟

نه خیر، اضطراب جدایی طبیعی هم وجود دارد که در مورد آن توضیح می دهم، ببینید! در مرحله ای از سن کودک (بین 18 ماهگی تا 3 سالگی) ترس و اضطراب یک پدیده رشدی طبیعی بوده و هدفی تکاملی در پس آن نهفته است. درجاتی از اضطراب در کودکان پیش دبستانی، نشانه دلبستگی ایمن و سالم به مادر است و در بسیاری موارد در عرض سه یا چهار دقیقه پس از رفتن مادر کاهش می یابد و متوقف می شود.

به تدریج که کودک بزرگتر می شود و مفهوم زمان را درک کرده و تجربه مدارای موفقیت آمیز هنگام جدایی را بیشتر کسب می کند، از اضطراب او کاسته می شود. در صورتی که اضطراب شدید و طولانی به سنین بالاتر کشیده شود و برای کودک و والدین مشکل ایجاد کند، به طور مثال با ادامه تحصیل کودک یا ارتباطات اجتماعی او تداخل داشته باشد، غیر طبیعی محسوب می شود و به مداخله درمانی فوری نیاز دارد.

به طور کلی علت اختلال اضطراب جدایی چیست؟

علل ژنتیکی، خانواده های تک والدی، خانواده هایی با الگوی روابط بسیار نزدیک و به هم تنیده، الگوی دلبستگی ناایمن و غیر سالم در کودک، خصوصیات سرشتی کودک (مانند کودکان خجالتی و درونگرا که پاسخ رفتاری آنها در موقعیت های جدید و ناآشنا به صورت گوشه گیری و کناره گیری رخ می نماید)، محیط پر استرس و مشکلات خانوادگی (مثل طلاق، جدایی، مرگ، نقل مکان و …) می تواند در علت شناسی اضطراب مطرح باشد. برای کودکانی که یا تجربه جدایی های مکرر، ناگهانی و بدون سیستم حمایتی و یا بسیار اندک از مادر را داشته اند، جدایی ممکن است اضطراب بیشتری ایجاد کند.

پیشنهاد مطالعه:  چگونه از كودكانمان در برابر كودك آزار جنسی مراقبت كنیم ؟

چه مسائلی باعث تشدید این اختلال در کودک می شود که والدین باید به آن توجه کنند؟

عواملی که ممکن است در شدت اضطراب جدایی کودک دخالت داشته باشند شامل:
– خستگی و بیماری کودک
– تغییر در عادات و برنامه های منزل
– تغییراتی که در خانواده رخ می دهد، مانند تولد فرزند جدید، طلاق، جدایی والدین، مرگ و یا بیماری اعضای خانواده و …
– عوض شدن پرستار و یا مراقبان کودک
توجه داشته باشید! والدین معمولا علت اضطراب جدایی نیستند ولی می توانند با رفتارهای خود آن را بدتر یا بهتر کنند. والدینی که کودک خود را تنبیه فیزیکی و کلامی می کنند، کودک را تهدید به جدایی می کنند، او را عامل بیماری، ناراحتی و پیری خود می دانند، باعث تشدید اضطراب در کودک می شوند. (مانند: دوستت ندارم، مامانت نمی شم، میرم مامان سارا می شم، از دستت مریض شدم، سردرد گرفتم، تو آخر منو می کشی، می برم و میذارمت بهزیستی یا پرورشگاه … من بچه بی ادب نمی خوام و …) دیگر کودکانی که از نظر سرشتی، کودکان سخت و دشواری هستند و به تغییرات ، مکان و اشخاص جدید دیر عادت می کنند، بیشتر مستعد اضطراب جدایی هستند.

راهکار اساسی برای مقابله با اضطراب کودکان چیست توصیه شما چیست؟

والدین می توانند برای کاهش اضطراب جدایی در کودکان از شش ماهگی به بعد، گه گاه در زمان هایی کوتاه از پرستار کودک و یا یکی از اشخاص نزدیک بخواهند از وی مراقبت و نگهداری کند. این موضوع علاوه بر آنکه کمک می کند کودک در مقاطع زمانی کوتاه، دور شدن از مادر را تجربه کند، فرصتی را نیز در اختیار او قرار می دهد تا اعتماد به دیگر بزرگسالان در وجودش شکل گیرد.

دیگر اینکه از 12 ماهگی به بعد کودک را وارد ارتباط با همسالان کنید. (گرچه کودک در این مرحله معمولا وارد بازی های مشارکتی نمی شود) و از سه سالگی می توانید فرصت تجربه بازی های گروهی را به او بدهید.

از 4-3 سالگی کودک می تواند بعضی اشکال کلاس های پیش دبستانی و مهدکودک را تجربه کند. این مورد بخصوص برای کودکانی که زیاد به والد خود وابسته هستند توصیه می شود.

راه کارهای والدین در مقابله با اضطراب جدایی در کودکان

خطاب من به والدین است:
در صورتی که کودک شما از اضطراب جدایی رنج می برد موارد زیر را انجام دهید.

– ابتدا سعی کنید کودک را در زمان هایی کوتاه به مراقب جدید یا مهدکودک بسپارید؛ زمان هایی که بتواند تجربه های مثبتی را در آن کسب کند.

– قبل از آنکه کودک را در محیط جدید ترک کنید و او را تنها بگذارید، کمک کنید با محیط و افراد جدید آشنا شود.

– روی موارد مثبتی که در محیط جدید رخ می دهد متمرکز شوید؛ نگذارید بچه ها از تصور چیزهای بدی که ممکن است اتفاق بیفتد، نگران شوند و بترسند.

– اضطراب کودک را به تمسخر نگیرید و او را به خاطر این ترس و اضطراب سرزنش نکنید.

– اجازه دهید کودکتان بداند که می فهمید چقدر سخت است انسان از کسی که تا این حد دوستش دارد جدا شود. او را درک کنید و بپذیرید اما زیاد با او همدردی و برایش دلسوزی نکنید.

– تسلیم خواسته کودک نشوید و به او بفهمانید که در امنیت و سلامت خواهد بود.

– او را به کودکان دیگری که در آن محیط هستند معرفی کنید و بازی و تفریح خاصی را با آنها ترتیب دهید.

پیشنهاد مطالعه:  مقایسه اضطراب امتحان در دختران و پسران

– انتظار آن را داشته باشید که در چند هفته اول ورود به مهدکودک و یا مدرسه فرزندتان خسته و بیش از حد تحریک پذیر باشد.

– هنگام ترک کودک، او را ببوسید و با مختصر نوازشی با خوشرویی از او خداحافظی کنید.

– مراسم خداحافظی و ترک کودک را خیلی طولانی نکنید. بر احساسات دلسوزانه خود غلبه کنید و مدام نروید و برگردید.
– دزدکی و یواشکی کودک را ترک نکنید.

– قبل از شروع زمان مهدکودک، آمادگی و یا مدرسه، کتاب، دفتر و وسایل مورد نیاز کودک را تدارک ببینید و او را نیز در این زمینه مشارکت بدهید.

– حتی زمانی که فکر می کنید مربی و یا معلم فرزند شما سختگیر است و یا کودک توسط کودک دیگری مورد اذیت قرار گرفته او را از مدرسه و یا مهدکودک خارج نکنید بلکه اقدامات لازم را برای حل مشکل به کار ببندید.

– اگر کودک تحت هیچ شرایطی حاضر نشد به مهدکودک یا مدرسه برود و در منزل ماند، برای او زیاد اسباب تفریح و سرگرمی فراهم نکنید.

– در بازی ها با ایفای نقش، جدایی را با کودک تمرین کنید.

– پس از بردن کودک به مهدکودک یا مدرسه مدتی آنجا بمانید، سپس کودک را با معلم یا مربی تنها بگذارید و دوباره نزد او بر گردید.

فراموش نکنید که:
1- ممکن است برای کاهش اضطراب شدید کودک به مداخله دارویی نیاز باشد.
2- باید استرس های موجود در خانواده مثل طلاق، جدایی، بدرفتاری جسمی و هیجانی با کودک و مسائل دیگر مورد بررسی و مداخله قرار گیرد.
3- والدین نقش بسیار مهمی در درمان ایفا می کنند. همکاری شما با پزشک معالج می تواند برای فرزندتان بسیار سودمند باشد.
4- نیاز کودک را هم به امنیت و هم به زندگی مستقل و غیر وابسته درک کنید. ممکن است رسیدن به این مرحله خیلی راحت نباشد در نتیجه صبور باشید.
5- برگشت به مدرسه نقش حیاتی در فرایند درمان دارد. برای این کودکان، مدرسه را به خانه نمی آوریم. بهتر است آنها با موضوع ترس خود روبه رو شوند. مدرسه رفتن منظم، اغلب باعث کاهش و بهبود علائم این کودکان می شود. ضروری است یک برنامه صبحگاهی هماهنگ و ثابت برای حمایت از کودک و کمک به او در مورد مدرسه رفتن، ترتیب دهید.
5- باید بین روانپزشک، خانواده و مدرسه همکاری و هماهنگی برای رسیدن به درمان مناسب وجود داشته باشد.
6- در موارد بسیار شدید لازم است به طور تدریجی و در زمان های کوتاهتر، کودک جدایی از والدین را تجربه کند.
7- برای تلاش های موفقیت آمیز کودک پاداش وجایزه در نظر گرفته شود.

توجه:
در صورتی که کودک موارد زیر را نشان دهد، لازم است مورد ارزیابی دقیق تر قرار گیرد و مشاوره تخصصی تر دریافت کند:
– اگر پس از گذشت دو هفته از ورود به مدرسه یا مهدکودک هنوز آرام نگرفته است و مشکلات هنگام جدایی ادامه دارد.
– صبح ها قبل از جدا شدن از مادر و رفتن به مهدکودک یا مدرسه شکایات جسمی مکرر مانند سردرد، دل درد، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، تپش قلب و … دارد.
– اضطراب جدایی به سال های مدرسه ابتدایی کشیده شده است و با فعالیت های متناسب رشدی و سنی کودک تداخل دارد.
– کودک در هیچ مرحله ای از زندگی خود دچار اضطراب جدایی نشده است.
– امتناع از رفتن به مدرسه در بچه های بزرگتر و نوجوانان اغلب بیانگر مشکل جدی تری است که نیازمند کمک تخصصی است.

مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده – اختلال اضطراب جدایی در کودکان

منبع : مگیران

about

مطالب مفید

مدیریت وب سایت مهکام ، مجله اینترنتی آموزش خانواده را آقای حسن رامشینی به عهده دارند . ایشان در کنار مشاوره روانشناسی با جمعی دیگر از بهترین روانشناسان و مشاوران کشور به طور ضمنی به غنای این وب سایت کمک می کنند تا بتوانند مهکام را تبدیل به مرجعی برای رفع مشکلات و مسائل مربوط به روان انسانها نمایند.

×