کمالگرایی چگونه در فرزندان ما شکل می گیرد

کمالگرایی چگونه در فرزندان ما شکل می گیرد؟

کمالگرایی چگونه در فرزندان ما شکل می گیرد؟ نحوه شکل گیری خصلت کمال طلبی یا کمال گرایی در انسان.

قبل از اینکه به موضوع که کمالگرایی چگونه در فرزندان ما شکل می گیرید ؟ بپردازیم. خوب است که دو مفهوم اعتماد به نفس (self confidence) و عزت نفس (self steem) را به طور اجمال بررسی کنیم.

 در زبان محاوره ای و عامیانه، به طور معمول این دو واژه را به جای یکدیگر به کار می بریم. در حالیکه تفاوت زیادی بین آنها وجود دارد و برای فهم راهکارهای ارتقای آنها لازم است ابتدا تفکیک و تمایزی بین آنها قائل شویم.

 عزت نفس به حس کلی خوبی که افراد نسبت به خود دارند اطلاق می شود. “بعنوان مثال کودکی که بیان می کند من کودک دوست داشتنی هستم و والدینم مرا دوست دارند” عزت نفس بالایی دارد.

از سوی دیگر اعتماد به نفس به میزان باور افراد در مورد توانایی خود در حوزه ای خاص یا موفقیت در آن حوزه را دارد. بعنوان مثال” کودکی که می گوید من به خوبی می توانم فوتبال بازی کنم” در زمینه ورزش فوتبال اعتماد به نفس بالایی دارد.

عزت نفس مفهومی بسیار کلی است که نسبت به اعتماد به نفس اهمیت بسیار زیادتری دارد. بعنوان مثال کودکی ممکن است در زمینه های مختلف ورزشی/تحصیلی و … موفقیت های زیادی داشته باشد اما در نهایت حس خوبی نسبت به خود نداشته باشد و از خود راضی و خشنود نباشد.

بنابراین اعتماد به نفس به کار وی نمی آید اما افرادی که عزت نفس بالایی دارند برای خود و دیگران ارزش و احترام زیادی قائلند در زمینه هایی که نیاز دارند اعتماد به نفس بالایی نیز دارند.

کودکان و نوجوانان اعتماد به نفس و عزت نفس خود را از محیط بیرون یعنی در درجه اول از والدین خود می گیرند.

ژن کمال گرایی

والدین کمال گرا ژن کمال گرایی را به فرزندان خود منتقل می کنند. این جمله شاید در نگاه اول افراطی به نظر برسد اما اگر والدین کمال گرایی منفی خود را درمان نکنند مسلما آن را به فرزندان خود منتقل می کنند.

البته انتقال ژن کمالگرایی از طریق اصول تربیتی سخت گیرانه ای صورت می گیرد که برای آنها وضع می کنند.

مهم ترین کاری که والدین کمال طلب می کنند انتقال حس عشق مشروط به فرزندان خود است که بزرگترین ضربه را به اعتماد به نفس و عزت نفس کودک و نوجوان آنها وارد می کند.

برای این والدین دوست داشتنی بودن و خوب بودن فرزندانشان در گرو این است که عالی باشند و بهترین عملکرد را داشته باشند.

لذا والدینی که دائما به فرزند خود می گویند” اگر خوب درس نخوانی کودک خوبی برای من نیستی و نمی تونم دوستت داشته باشم” منتظر استرس و اضطراب و افسردگی کودک یا نوجوانشون در آینده نه چندان دور باشند.

کودکان و نوجوانان اعتماد به نفس و عزت نفس خود را از محیط بیرون یعنی در درجه اول از والدین خود می گیرند.

خصوصیات والدین کمال گرا

والدین کودکان کمال گرا بسیار سخت گیر و مقرارتی، انعطاف ناپذیر و دارای روحیه آرمان گرایی، سرزنشگری و مقایسه گری هستند.

آنها اجازه هیچ گونه اشتباهی به فرزندان خود نمی دهند. در نتیجه فرزندان از همان کودکی که زمان بازی و یاد گرفتن مهارتهای ضروری زندگی است.

تمام هم و غم فرزندان این چنین پدر و مادری پیشرفت در زمینه های مختلف از جمله تحصیلی یا ورزشی یا …  است تا بتواند به خیال خود اندکی رضایت والدین را جلب کند.

در صورتی که این والدین چون خود احساس رضایت درونی ندارند هیچ گاه از فرزند خود نیز راضی نخواهند شد.

نمونه آن کودک 4 ساله ای است که می گوید ” میخواهم در آینده پزشک یا دانشمند شوم” بعد وقتی روانشناس با تکنیک های خاص از وی دلیل این تمایل را می پرسد به این نتیجه میرسیم که ” چون اگر پزشک نشوم والدینم دوستم نخواهند داشت!!”.

جالب اینجاست که معمولا این والدین با احساس افتخار می گویند که فرزندمان چه اهداف بزرگی در سر دارد و چقدر با اعتماد به نفس است!!.

والدین کودکان کمال گرا بسیار سخت گیر و مقرارتی، انعطاف ناپذیر و دارای روحیه آرمان گرایی، سرزنشگری و مقایسه گری هستند.

در حالیکه این نکته را در نظر نمی گیرند که هر چه فاصله “خود آرمانی و ایده آل کودک”  که بوسیله دیگران برای وی درونی شده است با “خود واقعی” کودک یعنی آن چیزی که در حال حاضر است؛ بیشتر باشد بدین معناست که آسیب بیشتری دیده و عزت نفس پایین تری دارد.

بنابراین داشتن فرزندانی که در بهترین مدارس و دانشگاه ها درس بخوانند مهم تر از داشتن فرزندانی با احساس ارزشمندی و خود دوست داری بالا نیست. چون هیچ چیز به اندازه رضایت ذهنی (subjective well-being) که افراد از خود و زندگی خود دارند، بعنوان معیاری از خوشبختی و شادکامی افراد در نظر گرفته نمی شود.

“یادمان باشند رسالت والدین، تحویل دادن فرزندانی سالم و طبیعی به جامعه است، نه فرزندانی متفاوت، درسخوان و فوق العاده!!”.

ادامه مبحث در تبدیل کمال گرایی نامطلوب به کمال گرایی مطلوب

نویسنده:محمد مهدی اسدی ساغندی (دانشجوی دکترای تخصصی روانشناسی سلامت)