ترغیب کودکان بیش فعال (ADHD) به درس خواندن

ترغیب کودکان بیش فعال (ADHD) به درس خواندن و افزایش عملکرد تحصیلی

ترغیب کودکان بیش فعال (ADHD) به درس خواندن و افزایش عملکرد تحصیلی این کودکان ، موضوعی است که خانم دکتر رزیتا داوری ، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران و فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان در کتاب ” کمبود توجه-بیش‌فعالی: علائم و درمان‌های موجود” که توسط انتشارات قطره چاپ شده است می باشد. در این مطلب به خلاصه ای کوتاه از این کتاب اشاره شده است که می تواند برای تمام خانواده ها و معلمان مدارس مفید واقع شود.

تشویق کردن و تقویت مثبت نقش مهمى در ترغیب کردن کودکان به درس خواندن دارد و این روش را، هم در خانه و هم در کلاس درس مى‏ توان به‏ کار برد:
1- تقویت مثبت و تشویق باید به‏ طور مکرر و مداوم براى رفتارهاى مناسب انجام گیرد.
2- تشویق باید تا حد ممکن بلافاصله یا با فاصله کمى از زمانى که رفتار مثبت انجام گرفته، صورت بگیرد.
3- روش‏هاى تنبیهى، مانند محروم‏سازى موقت، باید در زمان‏هاى خاص به کار رود و تکرار آن‏ها خیلى کمتر از تشویق‏ ها باشد.
4- در طى حل مشکلات شدید، باید براى موفقیت‏هاى خیلى کوچک نیز تشویق انجام گیرد.
در مورد مشکلات یادگیرى و تحصیلى، باید در نظر داشت که شاید کودکان به کلاس یا معلم خصوصى براى بعضى دروس نیاز داشته باشند. به‏ خصوص اگر اختلال یادگیرى همراه با اختلال کمبود توجه – بیش‏فعالى باشد، به استفاده از روش‏هاى آموزشى ویژه نیاز خواهیم داشت.
البته براى آموزش این کودکان مراکز جداگانه و اختصاصى توصیه نمى‏ شود. بلکه باید این کودکان در کنار دیگر دانش ‏آموزان در مدارس معمولى به تحصیل بپردازند. بدیهى است معلمان باید در مورد نحوه رفتار و آموزش به این کودکان آگاهى کافى داشته باشند. زیرا آن‏ها نیاز به توجه و نظارت ویژه در کلاس درس دارند.

در مورد فراگیرى دروس و تکالیف درسى، روش‏ هاى زیر مى‏ تواند مؤثر باشد:

• کاهش مدت زمان انجام دادن تکالیف
• جالب کردن تکالیف به روش‏هاى مختلف
• فراهم کردن موقعیت‏ هایى براى شرکت فعال خود دانش ‏آموز در انجام دادن تکالیف، مانند برنامه‏ ریزى و اجازه دادن براى فعالیت‏هاى رایانه‏ اى و خودگردان، به نحوى که کودک در این فعالیت‏ها نقش فعالى داشته باشد.

نکته دیگر آن است که کودکان بیش فعال – کم توجه نیاز به برنامه ‏ریزى و مدیریت زمان در کارهاى خود دارند که معمولاً خودشان قادر نیستند این برنامه‏ ریزى و سازماندهى را انجام دهند و به کمک والدین نیاز دارند. زمان‏بندى‏ ها باید دقیق و در عین حال انعطاف‏ پذیر باشند.

برنامه زمان‏بندى را مى‏ توان روى دیوار اتاق کودک، درِ یخچال و یا هر جاى دیگرى که جلو دید کودک باشد نصب کرد. زمان‏بندى مکتوب به معطوف کردن توجه کودک کمک مى‏ کند. در طراحى برنامه، باید مسئله تکانشى‏ بودن و ناتوانى کودک در سازماندهى کارهاى خودش را مورد توجه قرار داد.

برنامه باید به شکلى باشد که کودک خسته نشود و احساس یأس و ناامیدى و شکست نکند. معمولاً براى بازى دوره‏ هاى طولانى و براى مشق شب و خواندن دروس دوره‏ هاى کوتاه در نظر گرفته شود. به‏ عنوان مثال:
ساعت 3: رسیدن به خانه از مدرسه، خوردن خوراکىِ مورد علاقه‏
ساعت 15/3 : انجام تکالیف درسى‏
ساعت 30/3 : بازى (توپ بازى، عروسک بازى و…)
ساعت 4 : ادامه تکالیف درسى‏
ساعت 15/4 : حفظ کردن شعرها براى فردا
ساعت 30/4 : بازى‏
ساعت 30/5 : مطالعه دروس‏
براى کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه – بیش‏فعالى، ارزش انجام ‏دادن تکلیف شب و کسب نمره خوب تنها این نیست که آن کار را انجام دهد، بلکه آن است که او مى ‏تواند از انجام دادن آن کار کسب رضایت کند. براى کودکى که زندگى‏ اش پر از شکست و ناامیدى است، هر زمان که تجربه موفقیت‏ آمیزى پیدا مى‏ کند پیشرفت بزرگى در راه‏ حل مشکلات و درمان خود پیدا کرده است.
چگونه مى‏ توان به افزایش عملکرد تحصیلى این کودکان کمک کرد ؟

معلمانى که پرانرژى هستند، سر کلاس بى‏ حرکت نیستند و راه مى ‏روند و کودکان را در فعالیت‏هاى کلاس درگیر مى ‏کنند، به‏ نظر مى‏ رسد که براى کودکان بیش‏فعال مناسب‏ تر باشند .
روش‏هایى وجود دارند که در کلاس درس براى افزایش توجه و تمرکز دانش‏ آموزان مؤثر واقع مى ‏شوند؛ به تعدادى از آن‏ها در ذیل اشاره مى‏ شود:
1. جلب کردن توجه:

• استفاده از علائم هشداردهنده نظیر خاموش و روشن کردن چراغ، زنگ زدن و گفتن کلماتى نظیر «گوش کنید»، «آماده باشید»، «بى ‏حرکت!»
• برقرار کردن تماس چشمى هنگام دستور دادن (مطمئن باشید کودک به شما نگاه مى‏ کند) و باهیجان درس‏ دادن توجه کودکان را بیشتر جلب مى‏ کند.
• استفاده از شوخى، طنز، نمایش و… در هنگام تدریس.
• استفاده از جعبه جادویى هنگام معرفى موضوعى جدید و درگیر کردن دانش ‏آموزان براى حدس زدن اشیاى داخل جعبه.

    2. متمرکز کردن توجه:

استفاده از روش‏هایى که حس‏هاى مختلف را درگیر کند. مثلاً استفاده از وسایل سمعى – بصرى، تصاویر، استفاده از رنگ‏هاى مختلف به ‏خصوص براى کلمات کلیدى، استفاده از نشانگر براى کمک به کودک براى توجه به اطلاعات خاص.
    3. حفظ کردن توجه:

استفاده کردن از گروه‏ هاى دو یا چند نفرى براى افزایش مشارکت دانش‏ آموزان. سؤال کردن از خود کودکان راجع به موضوع جدید براى این‏که وادار شوند فکر کنند، توجه کردن به همه کودکان و نادیده نگرفتن هیچ یک از آن‏ها.
    4. مهارت‏هاى سازماندهى:

استفاده از تقویم و دفترچه یادداشت براى تکالیف خانه، استفاده از فهرست فعالیت‏هایى که روزانه باید انجام گیرد؛ فراهم کردن زمانى در پایان کلاس براى بازبینى تکالیف خانه.
    5 . افزایش مهارت‏هاى مدیریت زمان:

استفاده از ساعت رومیزى و تنظیم زنگ آن روى هر 10 یا 15 دقیقه و پاداش گرفتن براى تکمیل کردن و درست انجام دادن کارها.
    6. افزایش مهارت‏هاى خواندن:

یک داستان براى کودک مى‏ خوانیم و پس از آن او را تشویق مى‏ کنیم تا تصاویر داستان را بکشد، شخصیت‏هاى اصلى و وقایع مهم داستان را مشخص کند و خصوصیات هر شخصیت را بنویسد؛ با استفاده از جداول پیش‏بینى از کودک بخواهیم حدس بزند بعداً چه اتفاقى در داستان خواهد افتاد.
علاوه بر آن‏ها رعایت نکات زیر نیز مى‏ تواند به کودک در کلاس درس کمک کند:
– نشاندن وى نزدیک میز معلم.
– نشاندن کودک در ردیف جلو کلاس.
– نشاندن دانش ‏آموزان خوش‏رفتار در اطراف او.
– استفاده کردن از آموزش توسط همسالان.
– دور کردن کودک از پنجره، کولر و هر وسیله‏ اى که محرک است.

منبع:
کتاب ” کمبود توجه-بیش‌فعالی: علائم و درمان‌های موجود” . تألیف دکتر رزیتا داوری.  انتشارات قطره