"> اصول کلی درمان در اختلال بیش فعالی-کمبود توجه - مجله آموزش خانواده
مشاوره آنلاین مهکام

اصول کلی درمان در اختلال بیش فعالی-کمبود توجه

اصول کلی درمان در اختلال بیش فعالی-کمبود توجه

آگاهی والدین از نحوه ی درمان اختلال بیش فعالی- کمبود توجه اهمیت زیادی دارد. در مـوارد زیـادی ایـن عدم آگاهی یا باعث می شود کودک بموقع تحت درمان قرار نگیرد و فرصت آموختن و پیشرفت را از دست بدهد و یا اینکه تحت درمان هایی قرار گیرد که از سوی برخی رسانه هـا معرفـی مـی شـوند ولـی اثربخـشی چنـدانی ندارند. به این ترتیب وقت و منابع مالی خانواده ها هدر می رود.

باید توجه داشت از بین درمان هایی که معرفـی می شوند درمان هایی انتخاب شوند که توسط منابع علمی معتبر از جمله منابع دانشگاهی شـده انـد و پیـشنهاد می شوند.
در مورد اختلال بیش فعالی- کمبود توجه، درمان با توجه به ماهیت مزمن بیمـارى، در نظـر گـرفتن شـرایط خاص هر بیمار و امکانات در دسترس وى در خـانواده و مدرسـه، میـزان هم کـارى و پـذیرفتن بیمـار، والـدین و معلمان و وجود یا عدم وجود بیمارى هاى همراه طرح ریزى مى شود.

اصول کلی درمان در اختلال بیش فعالی-کمبود توجه-www.mehcom.com

اصول کلی درمان در اختلال بیش فعالی-کمبود توجه-www.mehcom.com

درمان اختلال بیش فعالى – کمبود توجه شامل اجزاى زیر است:

1- آموزش خانواده
2- درمان دارویى
3- رفتاردرمانى
4- بهبود عملکرد تحصیلى

آموزش خانواده

آموزش خانواده در برگیرنده ى خود کودک و والدین وى است و شامل انتقال اطلاعات کافى در مـورد ماهیـت بیمارى، علت آن، درمان و پیش آگهى و پاسخ به سؤالات است. هدف از آموزش خانواده برقرارى اتحاددرمانى بین درمانگر، کودک یا نوجوان و خانواده است.

گاه ممکن است کودک یا والدین دچار احساس نگرانى، ترس، گناه یـا خشم شوند یا نسبت به تشخیص موضع گیرى منفى کنند. همچنین شروع درمـان دارویـى معمـولاً باعـث ایجـاد نگرانی در والدین مى شود.این واکنش ها مى تواند در برقرارى همکارى بین درمانگر، خانواده و کودک تداخل کند و تأثیر منفى بگذارد.
بهتر است خانواده احساسات خود را بیان کند و سؤالاتى را که در خصوص نکات مبهم درمـان در ذهـن دارد، مطرح کند.

درمان دارویى اختلال بیش فعالی-کمبود توجه

درمان دارویى جزء اصلى درمان اختلال بیشفعالى – کمبود توجه است. بر اساس آخـرین تحقیقـات دقیـق و معتبرى که روى درمانهاى دارویى و غیردارویـى در اخـتلال بـیش فعـالى – کمبـود توجـه انجـام شـده، نقـش درمان هاى غیر دارویى به تنهایى در مقایسه با دارو اندک گزارش شده است. بنابراین درمان دارویى گام اول درمان
در اختلال بیشفعالى – کمبود توجه است.

داروهاى محرک
مهمترین داروهاى مورد استفاده در اختلال بیشفعالى – کمبود توجه، داروهاى محرک هستند.

این داروهـا از حدود 70 سال قبل براى کودکان مبتلا استفاده شده اند و مورد تأییدند. در واقع قدمت استفاده از ایـن داروهـا در کودکان بیشتر از آنتى بیوتیک هاست. بنابراین عوارض کوتاه مدت و دراز مدت آنها بخوبی شناخته شده است.
داروهاى محرک اثربخشى بسیار بالایى دارند و معمولاً به خوبى تحمل مى شوند. اثربخشى داروهاى محـرک از طریق تنظیم عملکرد ناقل هاى عصبى در مغز افراد مبتلا به این اختلال اسـت و تـأثیر درمـانى آن هـا بـه شـکل کاهش فعالیت و تکانشگرى و افزایش توجه و تمرکز است.
داروهاى دیگرى نیز در درمان اختلال بیشفعالى – کمبود توجه به کار مى روند که معمولاً به عنـوان خـط دوم درمان محسوب مى شوند، یعنى در اغلب مواقع داروهاى محرک اولین انتخاب دارویى هـستند و در صـورت عـدم پاسخ به این داروها، بروز عوارض شدید یا وجود برخى از بیمارى هاى همراه با اختلال بیشفعالى – کمبود توجـه ، داروهاى خط دوم مى توانند مورد استفاده قرار گیرند و این انتخاب با در نظر گرفتن شرایط خاص هر بیمـار و بـا تشخیص پزشک متخصص صورت خواهد گرفت.

اختلال بیش فعالی-کمبود توجه در کودکان و نوجوانان-www.mehcom.com

اختلال بیش فعالی-کمبود توجه در کودکان و نوجوانان-www.mehcom.com

معروفترین داروى محرکى که در کشور ما مورد استفاده قرار مى گیرد، متیل فنیدیت است که با نـام تجـارى ریتالین در حال حاضر در دسترس است. این دارو به شکل قرص هاى 10 میلى گرمى در دسترس قرار دارند کـه معمولاً به مقادیر کم 2/5 تا 5 میلى گرم، با 2 یا 3 بار در روز شروع مى شوند و بسته به میزان پاسخ دهى، علایـم اختلال و شدت عوارض جانبى دارو، هر یک تا 3 هفته افزایش پیدا مى کند.

پیشنهاد مطالعه:  نکات آموزنده به کودکان

بهبود علایم بـر اسـاس نظـر بیمـار، والدین و معلمان سنجیده مى شود. حداکثر مقدار مصرف این دارو تا 60 میلى گرم در روز یعنى 6 عدد قرص 10 میلى گرمى است. تأثیر درمان با هدف کاهش تحرک و تکانشگرى و افزایش توجه و تمرکز معمولاً نیم ساعت پس از خوردن دارو است و حداکثر تا 4 ساعت پس از خوردن ادامه پیدا مـى کنـد. بنـابراین زمـان مـصرف دارو بایـد طورى تنظیم شود که تأمین کننده ى نیاز کودک براى بهتر شدن عملکرد وى در منزل و مدرسه باشد .

از آنجا که مدت اثر دارو کوتاه است برای افزایش مدت زمان تمرکز و ایجاد یک وضعیت یکنواخت بـرای کـودک لازم اسـت دارو چند دفعه در روز تجویز شود. اگر کودک به مهد کودک یا مدرسه می رود و یا اینکه در موقعیت های خاصـی بدرفتاری های بیشتری دارد به ترتیب زیر میتوان نحوه ی تجویز دارو را تنظـیم نمـود و در غیـر اینـصورت بهتـر است یک روند یکنواخت داشته باشد تا کودک در بیشتر اوقات روز از تمرکز کافی برخوردار باشد.
در مورد کودکانى که به مهد کودک یا مدرسه مى روند، معمولاً یک نوبت دارو قبل از رفتن به مدرسه مـصرف مى شود تا بتوانند در کلاس آرامتر باشند، قوانین کلاس را رعایت کنند و توجه بهترى به معلم داشـته باشـند .

بـا توجه به احتمال بروز عارضه ى بى اشتهایى در مدت زمان اثـر دارو، در مـواردى کـه کودکـان در نوبـت صـبح بـه مدرسه مى روند، شروع اثر داروهاى محرک نیم ساعت پس از مصرف و طول مدت اثر آن ها حداکثر چهار سـاعت است.

بعد از صبحانه و در مواردى که در نوبت بعدازظهر به مدرسه مى روند، بعد از ناهار مى توانند دارو را مـصرف کنند و مواردى که ساعت مدرسه طولانى مى شود، مثلاً براى دانـش آمـوزان مقطـع راهنمـایى یـا دبیرسـتان، یـا کلاسهاى تقویتى که بعد از ساعت مدرسه تشکیل مى شود، معمولاً یک نوبت دیگر دارو در حدود سـاعت 10/5 یا 11 صبح مورد نیاز است تا تصحیح عملکرد کودک یا نوجوان در ساعتهـاى آخـر کـلاس حفـظ شـود .

نوبـت بعدى مصرف دارو زمانى است که کودک براى انجام تکالیف درسی یا حفظ آرامش نیاز به تصحیح عملکـرد حرکتـى یـا تمرکز دارد. بنابراین زمان مصرف این نوبت از دارو وابسته به برنامه ریزى کودک براى انجام تکالیف است.
استفاده از دارو قبل از غذا اثربخشی بهتری دارد ولی چنانچه کودک با مصرف دارو بـی اشـتها مـیشـود بهتـر است استفاده از آن به بعد از هر وعده ی غذائی موکول گردد. با توجه به احتمال بروز عارضه ى بى خوابى در مدت زمان اثر دارو که حدود 4 ساعت پس از مصرف آن است، بهتر است این نوبت از دارو نـیم سـاعت قبـل از انجـام تکالیف، بعد از خوردن عصرانه و قبل از ساعت 5 بعدازظهر باشد.

پیشنهاد مطالعه:  چگونه از كودكانمان در برابر كودك آزار جنسی مراقبت كنیم ؟

در مواردى که انجام تکـالیف درسی در سـاعات صـبح صورت مى گیرد، مشکلى از نظر بروز عارضه ى بى خوابى وجود ندارد و دارو را مى توان بعد از صبحانه مصرف کـرد.
در خصوص کودکان پیش از سن مدرسه که شکایت عمده ى والدین از پرتحرکـى آنهاسـت، زمـان مـصرف دارو وابسته به نیاز براى تصحیح عملکرد حرکتى کودک در مهد کودک، منزل یا بیرون از منزل است.
همچنانکه قبلاً ذکر شد، یکى از مشکلات والدین کودکان بیش فعال، کنترل کردن آنان در مکان هـایى مثـل پارک، مجلس مهمانى، مراکز خرید یا زمانى است که میهمان به منزل مى آید.

بنابراین والدین مى توانند با توجـه به احتمال بروز عوارض بى خوابى و بى اشتهایى، زمان مصرف دارو را با فعالیتهاى فوق تنظیم کنند.
به این ترتیب والدین یا خود نوجوان مى توانند زمان مصرف آن را با توجه به نیازشـان بـراى حفـظ عملکـرد و بروز عوارض احتمالى با مشورت پزشک متخصص خود تنظیم کنند . مقدار مصرف دارو نیز بر اسـاس پاسـخگویى علایم بیمار با نظر پزشک متخصص تنظیم مى شود.

عوارض شایع داروهاى محرک:

شایع ترین عوارض داروهاى محرک شامل کاهش اشتها، سردرد، بى خوابى و دل درد است . عوارض دیگـرى کـه کمتر شایع هستند شامل بدخلقى و بى حوصلگى، تحریک پذیرى است.
بسیارى از عوارض داروهاى محرک موقتى هستند. به این معنى کـه معمـولاً در شـروع درمـان بـیشترنـد و به تدریج کمتر مى شوند. در صورتى که دارو با مقدار کم شروع شود و به تدریج افزایش یابد، شدت عوارض کـمتـر خواهد بود. همچنین مى توان از راهکارهایى براى کاهش عوارض استفاده کرد. مثلاً مصرف دارو بعد از غـذا بـراى کاهش اثرات بى اشتهایى مى تواند مؤثر باشد، چرا که بى اشتهایى ناشى از مصرف دارو مانند اثـرات درمـانى آن تـا حداکثر 4 ساعت پس از مصرف داروهاى محرک باقى مى ماند.

همچنین در صورتى که مصرف دارو منجر به بروز بى خوابى در کودک شود، مى توان زمان آن را طورى تنظیم کرد که این عارضه قبـل از زمـان خـواب وى از بـین رفته باشد، چرا که این تأثیر داروهاى محرک نیز حداکثر تا 4 ساعت پس از مصرف آن دوام خواهد داشت.
نهایتاً در صورتى که عوارض فوق موقتى نباشند و با اسـتفاده از راه کارهـاى مـذکور تحمـل آن بـراى کـودک ممکن نباشد، مى توان از پزشک متخصص براى تعویض دارو، کاهش میزان آن یـا اسـتفاده از درمـانهـاى دیگـر کمک گرفت.

لازم به ذکر است که همه ى عوارض جانبى یک دارو در همـه ى افـراد مـصرف کننـده ى آن آشـکار نخواهد شد و در بسیارى از موارد ممکن است عوارض فوق در فرد مشاهده نشوند.
بدخلقى ناشى از مصرف دارو ارتباطى با افسردگى کودک ندارد و مـوقتى اسـت. گـاهى والـدین از آرام شـدن بیش از حد کودک دچار احساس گناه مى شوند و تصور مى کنند که با دادن دارو به کـودک، ظلمـى در حـق وى روا داشته اند.

پیشنهاد مطالعه:  از تولد تا 5 سالگی- قسمت 11-جم لایف

حال آنکه هدف از مصرف دارو در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالى – کمبود توجـه، کـم شـدن تحرک بیش از حد و کمک به آنها براى کنترل بیشتر رفتارهاى تکانشى و بهبود توجه و تمرکز است.

بـا توجـه به اینکه موارد فوق در صورت عدم درمان تأثیر زیادى روى عملکرد کودک خواهند گذاشت، در واقع اگر والـدین شرایط مناسب درمانى را براى کودک خود فراهم نکنند در حق وى ظلم روا داشته اند.
وابستگی به دارو یکى از مهمترین نگرانى هاى افراد در مراجعـه بـه متخصـصین اعـصاب و روان، در خـصوص داروهاى مورد استفاده در این رشته است. بسیارى از مردم بر این باورند که مصرف داروهاى اعصاب منجر به اعتیاد به آن ها مى شود و دیگر هرگـز قـادر به قطع آنها نخواهند بود.

البته تعداد محـدودى از داروهـاى مـورد اسـتفاده در روان پزشـکى موجـب وابـستگى مى شوند اما حتى در مورد این داروها هم با استفاده از روش قطع تـدریجى مـى تـوان عـوارض را برطـرف کـرد و مسلماً دارویى که با تجویز پزشک مصرف شود، با در نظر گرفتن تمام جوانب خواهد بود.
مصرف داروهای محرک در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال بیش فعالی- کمبود توجـه اعتیـادآور نیـست.

گواه این واقعیت، عدم بروز مشکلات مربوط به ترک بعد از قطع دارو است. گاهی والدین نگران هستند که شروع داروهاى محرک خطر مصرف مواد مخدر را در آینده افزایش دهـد، امـا اطلاعات موجود نشان مى دهد که این مسئله کاملاً برعکس است.

کودکان مبتلا به اختلال بیشفعـالى – کمبـود توجه و خصوصاً آنهایى که درمان نشده اند، بیشتر در معرض خطر مصرف موادمخدر قرار دارنـد. ایـن کودکـان سیگار کشیدن را در سن پایین ترى شروع مى کنند که احتمالاً به دلیـل تـأثیر نیکـوتین در بهبـود توجـه اسـت.

همچنین احتمال کشیده شدن آنان به سمت برقرارى رابطه با هم سالان مصرف کننده ى موادمخدر وجود دارد که احتمال مصرف مواد از سوى آنان را باز هم افزایش مى دهد.
تحقیقات نشان داده، احتمال مصرف سیگار، مواد مخدر و الکل در کسانى که به اختلال بیش فعـالى – کمبـود توجه مبتلا بوده اند و به وسیله ى داروهاى محرک، به روش درستى درمان شده اند، کاهش پیدا کرده است.

رفتاردرمانى اختلال بیش فعالی-کمبود توجه

والدین نقش مهمى در مدیریت رفتارهاى کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالى – کمبود توجه دارنـد. هـدف از رفتاردرمانى آموزش والدین برمبناى اصول اساسى تقویت و شکل دهى رفتارهاى مطلوب و مشخص کردن عواقب منفى رفتارهاى نامطلوب کودک است.

بهبود عملکرد تحصیلى کودکان بیش فعال

همانطور که پیشتر ذکر شد، مهمترین عملکرد کودکان، عملکرد تحصیلى آنهاست و اختلال بیشفعـالى – کمبود توجه در اغلب موارد باعث افت این عملکرد در کودکان و نوجوانان مى شـود و بـه ایـن ترتیـب روى سـایر
حوزههاى عملکردى آنها نیز تأثیر منفى مىگذارد.

منبع:iacap.ir
کتاب ” بیش فعالی- کمبود توجه: راهنمای عملی برای خانواده ها و درمانگران” . تألیف دکتر مریم کوشا.   قطره انتشارات

مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده – فرزندپروری مثبت

about

مطالب مفید

مدیریت وب سایت مهکام ، مجله اینترنتی آموزش خانواده را آقای حسن رامشینی به عهده دارند . ایشان در کنار مشاوره روانشناسی با جمعی دیگر از بهترین روانشناسان و مشاوران کشور به طور ضمنی به غنای این وب سایت کمک می کنند تا بتوانند مهکام را تبدیل به مرجعی برای رفع مشکلات و مسائل مربوط به روان انسانها نمایند.

×