اختلالات خواب در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی کم توجهی
اختلالات خواب در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی
اختلالات خواب در کودکان ، برای والدین عزیزی که کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی کم توجهی دارند بسیار مهم می باشد که بفهمند کودکشان آیا اختلال خواب نیز دارد یا خیر ؟ چرا که مشکلات خواب در کودکان می تواند بر تمام جنبه های زندگی خانواده نیز تاثیر بگذارد . مطلب زیر کمکی به والدین در تشخیص اختلالات خواب ، رفع و یا کاهش اثرات آن در فرزندان می باشد .
این موضوع بسیار مهم است که وسعت مشکلات کودک را بفهمیم و تشخیص دهیم آیا جدا از مشکلات ناشی از بیش فعالی، اختلال خواب دیگری نیز وجود دارد و سعی کنیم راههایی بیابیم تا به کمک آنها وقت خواب کودک از حالت میدان جنگ خارج شود. هدف این کتابچه این است که مروری کوتاه بر مشکلات شایع خواب در کودکان مبتلا به ADHD داشته باشیم و توصیهها و حمایتهایی کاربردی ارائه کنیم.
مقدمه
تمام والدین میدانند که خواب برای سلامت کودک نقشی اساسی دارد. کودکان نیاز دارند هر شب حدود 9 تا10 ساعت بخوابند. اما این مطلب فقط گفتنش آسان است به خصوص وقتی که کودک شما اختلال بیش فعالی کم توجهی (ADHD) داشته باشد. اختلال ADHD روی تمام برنامههای روزانة کودک و خانواده تأثیر میگذارد بنابراین تعجبی نیست اگر روال فعالیتهای شبانة همه را هم برهم بزند و زمان خواب را به یک کابوس تبدیل کند.
رابطة میان خواب و ADHD رابطة پیچیدهای است و میتواند یک چرخه معیوب داشته باشد. بیش فعالی میتواند منجر به مشکلات خواب شود و کم خوابی نیز میتواند علایم ADHD را تشدید کند. به علاوه داروهای خاص ADHD نیز میتواند منجر به بروز اشکالاتی در خواب کودک شود.
برخی مطالعات عنوان میکنند که کمبود خواب میتواند روی هیجانها، تمرکز و عملکرد کودک در انجام تکالیف تأثیر منفی بگذارد، همچنین روی کیفیت زندگی کل خانواده اثر سو داشته باشد.
خود والدین نیز از بیخوابی رنج میبرند، زیرا با تنشهای قبل از خواب کودک و خواب منقطع او دست به گریبانند و این موضوع باعث میشود توانایی آنان برای کنار آمدن با رفتارهای مشکلزای کودک کاهش یابد و در نتیجه میان سایر اعضای خانواده نیز تنش ایجاد شود.
این موضوع بسیار مهم است که وسعت مشکلات کودک را بفهمیم و تشخیص دهیم آیا جدا از مشکلات ناشی از بیش فعالی، اختلال خواب دیگری نیز وجود دارد و سعی کنیم راههایی بیابیم تا به کمک آنها وقت خواب کودک از حالت میدان جنگ خارج شود. هدف این کتابچه این است که مروری کوتاه بر مشکلات شایع خواب در کودکان مبتلا به ADHD داشته باشیم و توصیهها و حمایتهایی کاربردی ارائه کنیم.
آیا شما هم از مشکل خواب فرزندتان به ستوه آمدهاید ؟
اگر شما هم پدر یا مادر کودکی هستید که بیش فعالی دارد و همیشه و به شدت دچار خواب منقطع و خستگی ناشی از آن است باید بدانید:
«بسیاری از والدین کودکان مبتلا به ADHD به تلاش معمول خود برای مدیریت مشکلات کودک ادامه میدهند بدون آن که تشخیص بدهند مشکلات خواب آنها به چالشهای معمول زندگی روزمره با این کودکان اضافه میشود. والدین باید بدانند که مشکلات خواب در کودکان مبتلا به ADHD بسیار شایع است اما متخصصین این حوزه میتوانند توصیههایی بکنند تا غروبها و وقت خواب این کودکان با تنش و بحران کمتری همراه باشد».
در یک نظر خواهی از والدین، کودکان مبتلا و غیر مبتلا به ADHD از نظر میزان و کیفیت خواب با هم مقایسه شدهاند:
ارزیابی والدین از اثری که خستگی روی رفتار کودک و عملکرد او در مدرسه دارد
یافتههایی از سایر نظرخواهیها:
- 42% والدین کودکان مبتلا به ADHD قبل از ساعت 6 صبح توسط کودکانشان بیدار میشوند.
- 70% والدین احساس میکنند در طول روز تحریکپذیرترند و 61% احساس میکنند تمرکز ندارند.
- 61% والدین احساس میکنند نمیتوانند با مشکلات کنار بیایند و 56% میگویند به خاطر خستگی احساس افسردگی دارند.
- 43% والدین میگویند خستگی اثر زیادی روی رابطه با همسرشان دارد و 56% اظهار میکنند که بیشتر وقتها با همسرشان جر و بحث دارند.
- تقریباً یک پنجم والدین در سال گذشته به خاطر خستگی سر کار نرفتهاند و 64% ظرف 6 ماه گذشته بسیاری از فعالیتهای اجتماعی خود را لغو کردهاند یا در آن شرکت نکردهاند.
نقاط تنش در خانواده: بداخلاقیهای وقت خواب و شبهای بیخوابی
این قصه برای پدرها و مادرهای کودکان ADHD بسیار آشناست:
شب که قرار است برای خواب آماده شود خیلی مشکل داریم. چون علایم بیش فعالی آرام گرفتن و آمادگیاش را برای به خواب رفتن مشکل میکند.
اولین قدم برای بهبود بخشیدن به این مشکل شناسایی ماهیت و اندازه آن است. یک روش مفید این است که تقویمی برای خواب کودک تهیه کنید تا زمانهایی را که او مشکل مشخصی در خواب داشته معلوم شود. این کار کمک میکند که نکتههای مشکلزای اصلی مشخص شود و شما بدانید که چه موضوعهایی را باید با دکترتان در میان بگذارید.
«وقتی رد مشکلات خواب کودک را میگیرید و الگوهای آن را دنبال میکنید راحتتر میتوانید به کمیت و کیفیت خواب او پی ببرید و متوجه شوید در مجموع این مشکلات چه اثری روی کل خانواده گذاشته است. با مطلع کردن پزشک از این اطلاعات میتوانید تصمیم بگیرید برای این مشکل چه کاری باید انجام دهید.»
تقویم خواب برای کودک
تقویمی مشابه تقویم زیر آماده کنید تا بتوانید مشکلات خواب مربوط به بیش فعالی کودکتان را در آن ثبت کنید. همچنین شاید تمایل داشته باشید توصیف کنید مشکل خواب کودک چگونه فردای آن شب بر او تأثیر میگذارد. به این ترتیب میتوانید اثر این مشکل را بر سایر اعضای خانواده هم مشخص کنید.
جمعه | پنجشنبه | چهارشنبه | سه شنبه | دوشنبه | یکشنبه | شنبه | |
ساعتی که ابتدا او را در رختخواب گذاشتهاید | |||||||
ساعتی که او به خواب رفت | |||||||
تعداد دفعههایی که از جایش بیرون آمد | |||||||
کاری که وقتی از جایش بیرون آمد انجام داد | |||||||
عواملی که باعث میشونداو بیدار شود یا از جایش بلند شود | |||||||
فهرست آخرین غذاها/نوشیدنیهایی که قبل از خواب مصرف کرد | |||||||
زمان آخرین غذاها/نوشیدنیهاییکه قبل از خواب مصرف کرد | |||||||
فعالیتهایی که قبل از خواب انجام داد | |||||||
ساعت بیدار شدن در صبح | |||||||
خستگی روز بعد(از 1 تا 5 نمره دهید) | |||||||
تحریکپذیری روز بعد(از 1 تا 5 نمره دهید) | |||||||
تمرکز در مدرسه روز بعد(از 1 تا 5 نمره دهید) |
کنارآمدن با قشقرقهای شبانه و خستگی در طوت روز
مادر آرش، پسری که بیش فعالی کم توجهی دارد قسمتی از تجربههایش را با ما در میان می گذارد.
موقع خواب انگار آرش آروم نمیگیره، موتورش خاموش نمیشه، ما سعی کردیم تمام برنامههای منظمی رو که دکترها به ما گفته بودند انجام بدیم اما هیچ کدام فایده نداشت. یک دوش آب گرم به یک جنگ آبی تبدیل میشد، یک لیوان شیر را به ما تف میکرد، به محض اینکه سرم را بر میگرداندم تا ماشین ظرفشویی را خالی کنم یا حواسم به یکی دیگر از بچههایم میرفت ظرف 1 ثانیه آرش میدوید و میرفت تلویزیون رو روشن میکرد یا اسباببازیهایش را بیرون میآورد، وقتی آرامش میکردیم و در اتاقش میگذاشتیم مجبور میشدیم خانه را تا جایی که میشد آرام و تاریک نگه داریم اما یک صدای کوچک هم دوباره باعث میشد بیرون بیاید، اتاق او با برادر بزرگترش مشترک بود بنابراین طولی نمیکشید که هر دویشان بیدار میشدند، برایش خیلی مشکل بود از موضوعها و حوادث روز فکرش را رها کند. او همیشه میگفت: «نمیتونم بخوابم آخه همه چیز توی سرم میچرخه».
او به طور معمول حداقل 1 تا 2 بار وسط شب بیدار میشد و به اتاق ما میآمد تا ما را بیدار کند. مثلاً میپرسید: « شما کدام ماشین را بیشتر دوست دارید ؟ » من و همسرم تمام روز گیج و کلافه بودیم، وقتی شما یک دقیقه فرصت برای خودتان پیدا میکنید دلتان میخواهد بنشینید و روزنامه بخوانید بعد ناگهان احساس گناه به سراغتان میآید که چرا از این فرصت برای اینکه پدر یا مادر بهتری باشید استفاده نمیکنید ؟ »
این موضوع یک اثر مهم و بزرگ دیگری روی زندگی اجتماعی آدم میگذارد. پیدا کردن یک پرستار که بتواند از پس رفتارهای آرش برآید کار آسانی نبود . ما نمیتوانستیم مسئولیت او را به هر کسی بسپاریم . ما هشت سال به این ترتیب با مشکلات سر کردیم . وقتی پزشکان برای او دارو شروع کردند به سرعت همه چیز عوض شد . ناگهان او توانست به سرعت خودش را کنترل کند و آرامش بیشتری داشته باشد. حالا که به گذشته مینگرم انگار دارم راجع به زندگی کس دیگری صحبت میکنم .
قانونهای کوتاه اما مهم
- افزایش تدریجی خواب کودک حتی به مدت نیم ساعت اثر قابل توجهی در بهبود عملکرد تحصیلی او دارد.
- با رسیدگی به مشکلات خواب کودک متوجه میشوید که علایم بیش فعالی کمبود توجه او بهتر میشود.
- عادتها و غذاهایی که برای خواب مفید هستند میتوانند بداخلاقیهای قبل از خواب کودک را کم کنند و به تدریج کیفیت و کم کم خواب کودک را بهبود بخشد.
ورزش
ورزش در طول روز تفاوت بسیار بزرگی در کیفیت خواب شبانة کودکان ایجاد میکند. کودک را تشویق کنید ورزشهای سبکی مانند قدم زدن. پریدن یا بازی کردن در یک تیم ورزشی را هر روز انجام دهد. اما از چند ساعت مانده به خواب از انجام فعالیتهای شدید او جلوگیری کنید.
بهداشت خواب
مطمئن شوید کودک شما هر شب ساعت مشخصی به بستر میرود و در زمان مشخصی صبحها بیدار میشود. در ضمن اتاق خواب را تاریک، ساکت، و با دمای مناسبی ترتیب دهید تا او بهتر خوابش بگیرد. سعی کنید از فعالیتهای تحریک کننده در طول غروب و قبل از خواب مانند تماشای تلویزیون، بازیهای یارانهای یا خواندن متنهای مهیج پرهیز کند. میتوانید تلویزیون یا کامپیوتر را از اتاق او خارج کنید تا وسوسه نشود.
غذا
سعی کنید از یکی دو ساعت قبل از خوابیدن کودک به او غذاهای سنگین و پر حجم ندهید. در ضمن میتوانید از دادن غذاهایی که او را ناراحت میکند پرهیز کنید. اثر کافئین موجود در مواد غذایی به طور متوسط 3 تا 5 ساعت در بدن میماند اما ممکن است در بعضی افراد تا 12 ساعت ادامه یابد.
تقویم خواب
تقویم خواب وسیلة ارزیابی مفیدی برای تشخیص و درک مشکلات خواب است. استفاده از آن را به والدین توصیه میکنیم.
داروهای مؤثر در ADHD
اثر بسیاری از درمانهای دارویی که در ADHD تجویز میشود از اواخر بعدازظهر و اوایل غروب شروع به کم شدن میکند. بنابراین علایم کودک مبتلا به ADHD به خوبی کنترل نمیشود و در همان حال والدین سعی دارند او را آرام کنند و بخوابانند . داروهای مختلف برای مدتهای متفاوت اثر دارند بنابر این ممکن است لازم باشد در مورد رژیم دارویی کودک با پزشک مشورت کنید. برخی داروها نیز به خواب رفتن کودک را با مشکل رو به رو میکند.
از پزشک متخصص کمک بگیرید
از آنجایی که هر کودکی با کودک دیگر فرق میکند مطمئن باشید تمام راههای درمانی و دارویی را با پزشک مورد بحث قرار دادهاید . زیرا او کسی است که میداند چگونه علایم بیش فعالی کم توجهی را غروبها، وقت خواب و بعد از آن مدیریت کند. داروهای خوابآور معمولاً برای کودکان تجویز نمیشوند اما گاهی متخصص ممکن است صلاح بداند به این دلیل که مشکلات خواب هنوز پیامدهای قابل توجهی به همراه دارد این داروها را برای کودک شما تجویز کند.
بیش فعالی و اختلال خواب
اختلالات خواب نسبتاً در میان کودکان شایع هستند. اگر علایم زیر را در کودک خود مشاهده کردید ارزش دارد که آنها را با پزشک متخصص در میان بگذارید.
بیخوابی
این علامت نوعی اشکال خواب است که منجر به دشواری در به خواب رفتن و خواب ماندن میشود. انسانهایی که از خواب سالم برخوردارند ظرف 20-10 دقیقه به خواب میروند. یک هدف درمانی پایین آوردن زمان به خواب رفتن در حد کمتر از 30 دقیقه است.
کابوس شبانه
بیشتر کودکان گاه گاهی کابوس میبینند و این پدیدهای طبیعی در رشد آنان است. اتفاقهای نگران کننده و تنشزایی که در طول روز رخ میدهد ممکن است به کابوسهای شبانه منجر شود. همین که در کنار کودک باشید تا او را در آغوش بگیرید و آرام کنید معمولاً کافی است. ضمناً میتوانید در مورد کابوسی که دیده با او حرف بزنید و داستان او را به پایانی خوش تبدیل کنید.
خرخر و مشکلات تنفسی
خرخر در کودکان شایع است و حدود 12% آنان در سنین 9 تا 1 سالگی خرخر میکنند. طبق پژوهشها 25% کودکان مبتلا به ADHD به طور منظم دچار خرخر شبانه هستند. تعداد کمی از کودکانی که بلند بلند خرخر میکنند ممکن است مشکل وقفة تنفسی در خواب داشته باشند، حالتی که به صورت تقلا و کشمکش برای نفس کشیدن و بیدار شدن و کم آوردن هوا مشخص میشود. وقفة تنفسی خواب نیز پر فعالیتی و مشکل توجه را تشدید میکند.
دندان قروچه
دندان قروچه در میان کودکان مبتلا به ADHD شایع است اما آنها خودشان متوجه این موضوع نمیشوند. اگر این حالت ادامه یابد ممکن است در آینده منجر به مشکلات لثه و دندان بشود.
شب ادراری
خیس کردن جا یا همان شب ادراری تا سن 5 سالگی غیر معمول نمیباشد. اگر کودک شما بیشتر از 5 سال سن دارد و هنوز جایش را خیس میکند با پزشک خود مشورت کنید. این مشکل به دلیل نوشیدن آب و مایعات فراوان قبل از خواب یا تنبلی برای از جا بیرون آمدن و دستشویی رفتن ایجاد نمیشود. گرچه این موضوع به طور مستقیم با ADHD مربوط نیست اما به دلیل احساس گناه و شرمی که کودک پیدا میکند میتواند به مشکلات رفتاری بیانجامد.
خواب آلودگی در طول روز
کودکانی که بیش فعالی دارند معمولاً در طول روز علایمی از بیش فعالی و نقص توجه نشان میدهند. با این حال احتمال دارد که در طول روز احساس خواب آلودگی نیز پیدا کنند.
دکتر زهرا شهریور ، فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان ، هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
منبع :iacap.ir
مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده موفق-فرزندپروری صحیح