آکوتان درمان آکنه با عوارض عقب ماندگی جنین
بسیاری از عقب ماندگی های ذهنی جنین و نوزادان را با کسب آگاهی و انجام یکسری اقدامات پیشگیرانه به راحتی می توان پیشگیری کرد . دقیقا مانند این نکته ساده که :
آکوتان یک داروی بسیار تراتوژن می باشد که می تواند تقریبا یکی از سه نوزاد متولد شده را با نقص ذهنی جسمی همراه کند. آیا این میزان تاثیر وحشتناک نیست ؟
آکوتان چیست ؟
آکنه یا جوش غرورجوانی به راستی یکی از مشکلات و معضلات پوستی بسیار شایع در میان نوجوانان دختر و پسر می باشد. معمولاً درمان این جوشها با آنتیبیوتیکهای خوراکی با موضعی ظرف چند ماه انجامپذیر است. اما گاهی اوقات بیمارانی را میبینیم که صورت و پشتشان پراز جوشهای بزرگ و کیستهای ملتهب است که به درمانهای ساده جواب نمیدهد.
گاهی بیمارانی را ملاقات میکنیم که جوشهای ملایمی دارند ولی این جوشها مدتها به داروهای روتین جواب نداده و برای بیمار عذابآور شدهاند یا جوشهایی که درسطح پوست چاله میگذارند. دراین موارد متخصصان پوست دارویی به نام آکوتان (ایزوترتینویین) را که از مشتقات ویتامینA میباشد تجویز میکنند.
یکی از روش های درمان قدیمی آکنه ویتامینA می باشد . ویتامینA با دوز بالا مثلاً ۵۰۰۰۰۰ واحد در روز باعث کاهش چربی پوست و بهبود آکنه میشود. چون این میزان ویتامینA ممکن است موجب خشکی شدید موها و حتی علائم مسمومیت شود محققان به سراغ مشتقات ویتامینA رفتند که با دوز کمتر و عوارض کمتر همان تأثیر راداشته باشد.
نام های مختلف آکوتان داروی اکوتــان یا رواکــوتان درسال 1982 توسط کمپانی سـوئیسی Roche تولید شد. این شرکت اولین تولید کننده و توزیع کنندهی آکوتان در دنیا محسوب میشود. امروزه این دارو با نامهای تجاری مختلف مانند اکنــوترن، دکــوتان، اوراتـان توسط، شرکتهای دارویی دیگر تولید میشود. قابل ذکر است که شکل موضعی آکوتان با نام پماد ایزوترکس یــا ایزوترکسین(ترکیب با اریترومایسین)توسط شرکت استیفل Stiefel تولید شده است.
آکوتان نیز مانند هر داروی دیگری دارای عوارض جانبی است. چون آثار مفید آکوتان قابل چشمپوشی نیست لذا تأکید میشود این دارو تحت نظر پزشک متخصص پوست مصرف شود تا با کمترین عارضه، بیشترین فایده نصیب بیماران شود.
در تمام دنیا تجویز آکوتان فقط با مهر متخصصان پوست و مو مجاز است و بیمهها نیز در این خصوص سختگیری میکنند. مثلاً سازمان غذا و داروی آمریکا FDA وب سایتی طراحی کرده که متخصصان پوست مشخصات بیماران خود را در آن سایت ثبت میکنند و داروخانه قبل از تحویل دارو نام بیمار را درآن سایت چک میکند. ضمناً پزشک مجاز نیست در هر نوبت بیش از۳۰ کپسول نسخه کند. بیمارنیز موظف است ظرف یک هفته دارو را تهیه کند در غیراین صورت باید مجدداً به متخصص مراجعه کرده و نسخهی جدید بگیرد.
دورهی مصرف آکوتان بسته به شدت جوشها و وزن بیمار از۶ ماه تا یک سال متغیر است. پس از تکمیل دورهی درمان در ۴۰ ٪ از بیماران جوشها به طور کامل ودائمی ازبین میروند و در ۴۰٪ دیگر امکان عود جوشهای ملایم وجود دارد که نیازبه آکوتان نداشته و با داروهای معمولی خوب میشود. اما در ۲۰٪ از بیماران جوشهای شدید عود میکند که لازم است برای آنها دورهی دوم درمــان بــا اکـوتــــان انـــجـام شـود.
این دارو چون از چند طریق روی عوامل ایجادکنندهی آکنه اثر میکند از داروهای دیگر مانند آنتیبیوتیکها متمایز است و تأثیر بیشتری در آکنه ندولوکیستیک دارد. آکوتان اندازهی غددچربی پوست و میزان ترشح آنها را کاهش میدهد.گرچه دارو روی تولید چربی موقت است ولی بهبود جوشها کامل و دائمی است آکوتان اثرات ضدمیکروبی علیه باکتری مولد جوش یا پروپیونیوم آکنه هم دارد.
آکوتان متابولیسم کبدی داشته و عمر نیمهی آن ۱۰ تا ۲۰ ساعت است. بهتر است دارو بعد از غذا به ویژه غذای چرب مصرف شود تا جذب آن افزایش یابد. بیماران مراقب تداخلات دارویی باشند. درطول درمان با آکوتان از مصرف آنتیبیوتیکهای خانواده تتراسایکلین و از مصرف مولتی ویتامینهای حاوی ویتامینA و داروهای گیاهی مختلف خودداری کنند.
عوارض جانبی آکوتان
عوارض جانبی آکوتان به دوز دارو بستگی داشته و شبیه علائم مسمومیت با ویتامینA میباشد. اغلب این عوارض جزئی بوده و با کاهش دوز یاقطع دارو برطرف میشود. البته ممکن است برخی از عوارض آکوتان مانند خشکی پوست یا چشم تا مدتها پس از قطع دارو ادامه یابد. لیست عوارض روآکوتان ساخت شرکت Roche درسال 2010 به قرار زیر اعلام شد: توجه داشته باشید این عوارض درهمهی بیماران دیده نمیشود و به سه دستهی شایع ، نادر و بسیار نادر تقسیم میشود.
عوارض شایع: خشکیپوست، خشکی لبها، درماتیت،کیلیت (خشکی وترک خوردن لب)، خارش،پوستهریزی، قرمزی، شکنندگی پوست، خشکیچشم، تحریک چشم، التهاب لبهی پلک و ملتحمه، دردهای ماهیچهیی و مفصلی(درصورت نیاز باید فعالیت فیزیکی کاهش پیدا کند)، کمردرد، افزایش آنزیمهای کبدی، افزایش میزان قند وکلسترول و تریگلیسرید خون وکاهش HDL، سردرد، خشکی بینی، خونروی از بینی، التهابحلق،کمخونی، افزایــش تعداد گلبــــــولهای قرمز، کاهش نوتروفیلها و افــزایش یا کاهــش پـلاکـــتها، افـــــزایش سدیمانتاسیون، ظهور خون یا پروتئین در ادرار. به دلیل آنکه آکوتان درشیرترشح میشود نباید در دوران شیردهی از این دارو استفاده شود چون امکان آسیب رسیدن به کودک وجود دارد.
عوارض نادر(کمتر از یک درهزار): حساسیت یا آلرژی پوستی، ریزش موهای سر، افسردگی، اضطراب، تمایل به رفتار خشونتآمیز.
عوارض بسیار نادر(کمتر از ۱ در ده هزار): عفونت باکتریایی در پوست و مخاط، برجستگی غددلنفاوی، دیابت (با تشنگی زیاد مشخص میشود)، افزایش اسیداوریک خون، رفتارهای غیر طبیعی، سایکوز، خودکشی، افزایش فشار داخل جمجمه (سردرد،تهوع و استفراغ و تاری دید ازعلائم آن است)، تشنج، خواب آلودگی، سرگیجه، تاری دید، آبمروارید، اشکال درتشخیص رنگها یاکوررنگی، عدم تحمل لنزچشمی، کدورت قرنیه، کاهش دید در تاریکی، التهاب قرنیه، تورم ته چشم، حساسیت چشم به نور، اختلال بینایی، اختلالشنوایی مثلاً احساس زنگ زدن در گوش، و اسکولیت مانند گرانولوماتوز وگنر، اسپاسم برونش وتنگی نفس درافرادی که آسم دارند، خشونت صدا، خشکیگلو، کولیت یا التهاب روده، خونروی گوارشی، اسهال خونی، تهوع، پانکراتیت، هپاتیت (زرد شدن پوست و چشم و احساس خستگی)،آکنه حاد، تشدید آکنه، قرمزی صورت، اختلالات مو، بروز حساسیت دارویی به شکل دانههای پوستی، پرمویی درخانمها، تغییر شکل ناخن، عفونت اطراف ناخن ها، حساسیت پوست به نورآفتاب (باید از ضدآفتاب مناسب استفادهکنند)، تیرگی پوست، افزایش تعریق بدن،آرتریت، رسوب کلسیم در رباط ها، بسته شدن پیش از موعد صفحات رشد استخوانی، درد و التهاب تاندونها، اگزوستوز، هیپراستوز، استئوپنی یا کاهش چگالی استخوان، گلومرولونفریت، احساس کسالت، افزایش آنزیم CPK.
شایعترین عارضهی جانبی آکوتان خشکی پوست،لبها و چشمها است. بیماران ناچارند از کرمهای مرطوبکننده برای چرب کردن پوست و لب و از قطرهی اشک مصنوعی برای مرطوب کردن چشم استفاده کنند. اگر عوارض جانبی خیلی بیمار را اذیت کند دارو با دوز کمتر مثلاً نصف دوز اصلی تجویز می شود ولی باید دورهی درمان را طولانیتر کرد و گرنه احتمال دارد دوباره جوشها ظاهر شوند.
به ندرت امکان دارد آکوتان در نوجوانان باعث بسته شدن زودرس صفحات رشد و توقف رشد استخوانهای بلند بشود. علت این عارضه عدم تشکیل غضروفهای جدید درصفحات استخوانی است.
یکی دیگر از عوارض بسیارنادر آکوتان بیماری التهابی روده شامل کرون وکولیت است. درسال2009 شرکت Roche به خاطر محکومیت به پرداخت غرامتهای چندمیلیون دلاری به مصرفکنندگانی که دچار بیماری التهاب روده شده بودند تصمیم گرفت تولید وتوزیع آکوتان درآمریکا رامتوقف کند.
معروفترین وخطرناکترین عارضه آکوتان
معروفترین و خطرناکترین عارضهی آکوتان ناهنجاری جنینی است . این دارو درگروه Xقراردارد یعنی مصرف آن در 9 ماه بارداری ممنوع است. توصیه اکید میشود خانمها قبل از شروع درمان و در طول درمان تستدقیق بارداری انجام دهند.
لازم است خانمهای جوان از یک ماه قبل از شروع درمان تایک ماه پس ازپایان درمان به طور هم زمان از دو روش جلوگیری از بارداری مطمئن (مانند قرصهای جلوگیری یا ) IUD استفاده کنند. میزان نقص جنین در خانمهای حامله یی که آکوتان میخورند حدود۳۰٪ است درحالی که درحالت عادی۳ تا ۵٪ است. برخی از نقصهای جنینی شایع عبارتند از اختلال بینایی و شنوایی ، بدشکلی یا فقدان لالهی گوش، سر کوچک، فک کوچک، شکاف کام، عقب ماندگی ذهنی، ناهنجاری های قلبی خطرناک ، تجمع مایع در اطراف مغز و نشانه های متعدد دیگر…
اگر خانمی در طول درمان با آکوتان باردار شود باید بلافاصله دارو را قطع کرد و با نظر پزشک معالج در سه ماههی دوم بارداری سونوگرافی انجام دهد. بسیاری از ناهنجاریهای جنینی در سه ماههی دوم قابل تشخیص هستند. متأسفانه عقبماندگی ذهنی و مشکلات یادگیری قبل از تولد قابل تشخیص نیست.
براساس آمار بین سالهای 1982 تا 2003 بیست هزار زن در آمریکا درحین مصرف آکوتان حامله شدهاند. اکثر این بارداریها منجر به سقط شده است. حدود 160 نوزاد با نقص مادرزادی به دنیا آمدهاند.
آکوتان درمایع منی مردان ترشح میشود ولی مقدار منتقل شده آن به زن حدود یک میلیون برابر کمتر از دوز خوراکی است و هیچگونه تأثیری روی جنین نخواهد گذاشت.
مصرفکنندگان آکوتان مجاز نیستند تایک ماه پس از قطع دارو خــون اهدا کنند زیرا ممکن است خون آنان به یک زن باردار منتقل شود و فرزند او دچار ناهنجاری مادرزادی شود.
آکوتان و ارتباط آن با افسردگی
تحقیقات علـمی نشان میدهد که مصرف آکوتان به ندرت با علائم روانی از قبیل افسردگی، افکار خودکشی، اقدام به خودکشی وسایکوز همراه است. افسردگی با نشانه هایی مانند غمگین بودن دائمی، بیحوصلگی و احساس پوچی مشخص میشود.
درچند سال گذشته بررسیهای زیادی دربارهی علت بروز افسردگی انجام شده است ولی مکانیسم دقیق آن هنوز ناشناخته است. نتایج بررسیها درموشها نشان میدهد که آکوتان تکثیر سلولها در بخشهایی از مغز مانند هیپوکامپ و هیپوتالاموس را کاهش میدهد. نتایج تحقیق دیگری نشان میدهد که آکوتان میزان سروتونین در سیناپسها را کاهش میدهد. حتی ممکن است شکل نورونهای مترشحهی سروتونین تغییر کند.
دریک تحقیق تصویربرداری از مغز بیماران مصرفکننده آکوتان باتکنیک PET نشان داد که فعالیت قشر مغز در لوب پیشانی حدود20 درصد کم تر شده است. نکتهی جالب آن بود که این بیماران علائم افسردگی نداشتند.
منبع : pezeshkyemrooz.com