آموزش شعر و شاعری-آموزش تقطیع اوزان عروضی (جلسه چهارم)
به نام خدا
تقطیع اوزان عروضی
دوستان و همراهان گرامی ، سلام !
با عرض پوزش به دلیل وقفه ای که در جریان کلاسهای اینترنتی آموزش شعر و شاعری بخش آموزش عروض پیش آمد ، می پردازیم به درس جدید این جلسه ، با نام تقطیع اوزان عروضی. یکی از پر کاربرد ترین اوزان ، وزن « فاعلاتن – فاعلاتن – فاعلاتن – فاعلن » می باشد ، که با هم آنرا تقطیع می کنیم.
تقطیع این وزن به شکل زیر است:
فا- ع – لا – تن / فا- ع – لا – تن/ فا- ع – لا – تن/ فا- ع – لن
بلند- کوتاه – بلند- بلند/بلند- کوتاه – بلند- بلند/بلند- کوتاه – بلند- بلند/بلند-کوتاه- بلند
– U – / – – U – / – U – / – – U –
در واقع چهار رکن داریم.
حال به بیت زیر توجه کنید:
تا زمانی کز کرَم ابر نظر بر بام ماست **
غم مخور آسوده دل کن ، چون رواج کار ماست. « باقی »
اینک مطابق درسهای جلسات قبل این بیت را تقطیع می کینیم.
املای عروضی ِ آن به شکل زیر است:
تا – ز – ما – نی / کز- کَ – رم – ا َب/ ر ِ – نَ – ظر- بر/ با- م – ماست
غم – مَ – خـُر- آ / سو – دِ – دل- کن/ چـُن – رَ – وا – ج ِ / کا- م ِ – ماست
همانگونه که در تقطیع ِ مصراع ِ اول ( در ابتدای رکن سوم ) دیده می شود،حرف ِ « ر ِ » یک هجای کوتاه است ، که قاعدتا” باید ، هجای بزرگ می بود .که از اختیارات شاعری استفاده شده و در رکن سوم به جای « فاعلاتن » از « فـَعـَلاتن » استفاده شده است
نکته:
همانگونه که در جلسات قبل گفتیم ، شاعر مختار است در صورت نیاز از « فعلاتن» به جای «فاعلاتن» و بالعکس استفاده نماید.
به این بیت معروف از حضرت حافظ دقت کنید:
دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند
گِل آدم بسرشتند و به پیمانه زدند
همانگونه که می بینید ، شروع مصراع اول با فاعلاتن است در حالیکه مصراع دوم با فعلاتن شروع می شود.
تا دیداری دیگر خداوند یارتان باد.
« باقی »
مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده سبز ایرانی