تعریف فن و روش چیست ؟ فنون راهنمایی چیست ؟

تعریف فن و روش در راهنمایی و مشاوره

 در راهنمایی و مشاوره، بسیاری از اوقات، دو واژه «فن» و «روش» به علت بی دقتی و داشتن وجوه مشترک، به جای یکدیگر به کار می روند.

اینک برای آنکه معانی دقیق و کاربرد آنها مشخص شود، به تعریف و توجیه معنا و مفهوم هر یک می پردازیم:

تعریف روش:

روش یا متد، طریقه و خط مشی مشخص و منظمی است که به دستیابی به هدف، منتهی می شود؛ بنابراین، روش دارای دو ویژگی زیراست:

1-دارای نظم ثابت و مشخص است و تابع ذوق و سلیقه فرد، شرایط و مقتضیات زمانی و محیطی است.

2-تابع موضوع و هدف است و برای حصول به هدف انجام می شود.

با توجه به خصوصیات مذکور، می توان گفت زمانی  که از انواع روش های مشاوره، صحبت به میان می آید و این روش ها در سه نوع مستقیم، غیرمستقیم و انتخابی مطرح می شوند و مورد بحث قرار می گیرند، غرض آن است که هر یک از روش ها، دارای ویژگی های خاص خود است و بدون دخالت ذوق و سلیقهٔ شخصی، و با نظم ثابت و مشخصی به منظور دستیابی به هدف، انجام می شود.

تعریف فن:

فن یا تکنیک از نظر لغوی، به معنای صنعت، هنر، و راه و روش است، و در اصطلاح راهنمایی، عبارت است از ابزار و وسایل مورد نیاز در اعمال روش، یا فعالیتی است که در هر مرحله از مراحل روش، به منظور اعمال سرعت، دقّت یا نظم در کار ،انجام می گیرد.

بنابراین فن یا تکنییک:

 1-تابعی از موقعیت، زمان، مکان و ذوق و تجربه ٔ شخصی است.

2-جزئی از روش است؛ یا به عبارت دیگر، مجموعه ای از فنون و مراحل اجرایی یک روش را تشکیل می دهد.

3-ابزار و وسایلی است که برای انجام روش، مورد نیازند.

برای روشن شدن موضوع و توجیه بیشتر فن و روش، مثالی را ذ کرمی کنیم:

1-روش مشاوره ٔ غیر مستقیم، مجموعه ای از فنون نظیر فن آغاز مشاوره، گوش دادن، مرور کردن، منعکس کردن، خلاصه کردن و… ختم مشاوره است.

2-کاربرداین فنون، براساس شرایط و مقتضیات، متفاوت است. به عنوان مثال در روش غیر مستقیم، در هنگام سکوت کردن مراجع، بنا به اقتضا و سلیقه ٔ مشاور، می توان یکی از فنون مرور کردن، منعکس کردن، یا خلاصه کردن و مشابه آن را به کار برد؛ در حالی که درروش مذکور، پیروی از اصل تمرکز فعالیت ها بر مراجع، الزامی است و این موارد تابع سلیقه ٔشخصیی و مقتضیات نیست.

3-انجام دادن روش، فنونی را می طلبد که ابزار و وسایل مورد نیاز راهنمایی هستند؛ به عنوان مثال، پرسشنامه، فهرست مطالبه (چک لیست)، آزمون و مشاهده از فنونی هستند که برای شناخت مراجع مورد استفاده قرار می گیرند.

این ابزارهابه اقتضای مورد، در انواع روش های مشاوره به کار می روند.

فنون راهنمایی چیست ؟

 اینک که مفهوم فن و تکنیک روشن شد، لازم است به فنون مختلف راهنمایی بپردازیم.  ولی قبل ازآن،  معرفی منابع کسب اطلاع برای مطالعه ٔ دانش آموز مفید به نظر می رسد؛ بنابراین ابتدا مفهوم رفتار را ذکر می کنیم و سپس به معرفی منابع کسب اطلاع برای مطالعه ٔ فرد و سرانجام فنون راهنمایی می‌پردازیم. مهم ترین کار مشاور، مطالعه ٔ رفتارفرد است و از نظر روان شناسی، رفتارعبارت است از آنچه فرد می گوید، انجام می دهد، و فکر یا احساس می کند.

منابع کسب اطلاع برای مطالعه ٔ فرد،زیادند و از آن جمله می توان خانواده، اعضای مدرسه، دوستان و همکلاسی ها، محیط زندگی، آثار هنری و خلاقه، نمره های درسی، پرونده ٔ تحصیلی و بهداشتی، و خود فرد را نام برد.

برای شناسایی دانش آموز، به منابع زیر اشاره می کند:

1-برگه های کار و امتحانات تحصیلی

2-قضاوت ها و مشاهدات تحصیلی

3-گزارش ها و پرونده های تحصیلی

4-تماس با والدین

5-مصاحبه با دانش آموز

6-نتایج آزمون ها

7- آزمایش های پزشکی

فنون و راهنمایی ،انواع مختلفی دارد که هر یک در جای خود، دارای اهمیت است. نکته ٔ مهم آن است که در جریان راهنمایی، باید از همه ٔفنون استفاده شود و اطلاعات به دست آمده با هم مقایسه شوند تا نتایج معتبر و مطمئن تری به دست آید. فنون مذکور، از لحاظ نتیجه ٔ به دست آمده، به دو گروه تقسیم می شوند: فنونی که نتایج آنها عینی است و شامل آزمون های تراز شده هستند، و فنونی که نتایج آنها کم و بیش ذهنی است. نکته ٔ مهم این است که در مشاوره و راهنمایی، باید از تکنیک های عینی و ذهنی هر دو، استفاده شود؛زیرا فنون مبتنی بر آزمون با این که ما را به نتایج مفید می رسانند، ولی شناخت دانش آموز تنها به وسیله ٔ این فنون، نه ممکن است و نه اینکه ما را به نتایج مطلوب می رساند. به همین دلیل لازم است نتایج آزمون ها را با نتایج حاصل ،از تکنیک های غیرتستی مقایسه کرد و بر اساس نتایج کلی حاصل، به راهنمایی دانش آموز اقدام کرد. مختصراً اینکه فنون و روش های راهنمایی و مشاوره، در بر گیرنده ٔ جریان ها، فعالیت ها، اقدامات و مراحلی هستند که در فاصله ٔ نقطه ٔ آغاز مشاوره و دستیابی به اهداف قرار دارند.

مهم ترین فنون راهنمایی عبارتند از:

1-مشاهده

2-واقعه نویسی

3-مقیاس های درجه بندی رفتار

4- پرسشنامه

5- شرح حال نویسی

6- فهرست مطابقه (چک لیست)

7- گروه سنجی (سوسیومتری)

8- آزمون (تست)

9- مصاحبه

در بخشهای بعدی، هر یک از فنون مذکور مورد بحث قرار می گیرد و در فصل های جداگانه ای، نحوه ٔ ارزیابی اطلاعات در راهنمایی، و سپس پروندۀ تحصیلی که منبع جمع آوری اطلاعات است، مورد بحث قرار خواهد گرفت. مطالب فصل های بعدی در زمینه ٔ روش ها و فنون عملی مشاوره، مشاوره و راهنمایی گروهی، مطالعه ٔ موردی و ارزیابی برنامه ٔ راهنمایی است از نظر خوانندگان خواهد گذشت.

بازگشت به فهرست اولیه اصول و فنون راهنمایی و مشاوره

مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده سبز ایرانی