"> بختک چیست از خیال تا واقعیت -فلج خواب یا اختلال پاراسومنیا - مشاوره آنلاین مهکام
مشاوره آنلاین مهکام

بختک چیست از خیال تا واقعیت -فلج خواب یا اختلال پاراسومنیا

بختک چیست از خیال تا واقعیت

به شدت وحشتناک است ! شما در تاریکی شب خوابیده اید ناگهان چیزی خودش را یکدفعه به روی شما می اندازد و می خواهد شما را خفه کند . چشمانتان را باز می کنید شبحی را می بینید ، شما می خواهید دست و پایی بزنید و او را از خودتان جدا کنید اما آن شبه ، روح ، جن یا غول و شاید هم یک انسان مخوف دیگر چنان سنگین است که شما اصلا نمی توانید حرکتی بکنید . به شدت ترسیده اید می خواهید او را به کناری بزنید یا فریاد بکشید اما بازهم نمی توانید انگار شما فلج شده اید …

بختک چیست از خیال تا واقعیت

بختک چیست از خیال تا واقعیت

چه اتفاقی دارد می افتد ؟

نه اصلا کسی به شما تعرض نکرده است . کسی قصد جان شما را ندارد نترسید ! این پدیده رایج «فلج خواب» یا  اختلال ترسناک خواب «پاراسومنیا» نام دارد. این اختلال از قدیمی‌ترین اختلالات شناخته شده در خواب است.

اختلال پاراسومنیا یا همان بختک که در فرهنگ ما معروف است عموما خوش خیم می باشد و از نشانه های آن زمان‌های کوتاهیست که در آنها در حالیکه فرد کاملا آگاه و بیدار است قدرت حرکت و تکلم خود را از دست می‌دهد. همچنین این اختلال با توهمات ترسناک همراه است.

به عنوان مثال می‌توان به توهمات مزاحم که شخص در آن احساس می‌کند وجودی شیطانی و تهدید کننده حضور دارد، توهمات بختک که در آن شخص احساس می‌کند ماهیتی او را به پائین فشار داده و سعی در خفه کردن او دارد، توهمات حرکتی که در آنها شخص احساس شناور بودن یا پرواز کردن و حتی احساس خارج شدن روح از جسم و مشاهده وقایع از بالا را دارد، اشاره کرد.

زمانی که این اتفاق را در دوران کودکی خود تجربه می کردید، دست موجودات شیطانی و فرازمینی را در کار می دانستید اما حال باید به شما اعلام کنیم که این موضوع ریشه علمی دارد و با نام فلج در خواب یا به شکل عامیانه بختک از آن یاد می شود.

در سال 2011 میلادی نتایج حاصل از 35 تحقیق که روی بیش از 36 هزار فرد داوطلب انجام گرفت در قالب مقاله ای علمی منتشر شد که بر اساس آن عوامل اجتماعی و روانشانسی متعددی در شکل گیری این پدیده نقش دارند.

مشاوره آنلاین مهکام – مشاوره خانواده – مشاوره فردی

پژوهشگران مقاله مورد بحث، دریافتند که 7.6 درصد از کل جمعیت پدیده فلج خواب را تجربه می کنند که این میزان در گروه های با خطرپذیری بالا (مثلا دانش آموزانی که الگوهای خوابشان دچار اختلال می شود) برابر با 28.3 است.

براساس این تحقیق همچنین در افرادی که از اختلالات روحی نظیر دلهره و افسردگی رنج می برند، میزان تجربه فلج در خواب برابر با 31.9 درصد برآورد شد.

به گفته دانیل دنیس کاندیدای دکتری در رشته علوم اعصاب و پژوهشگر پروژه فلج در خواب، زمانی که فرد این پدیده را تجربه می کند کاملا هوشیار است. در واقع تصور می شود که در چنین مواقعی، ذهن بیدار اما بدن همچنان خواب است.

چرا نمی توانید حرکت کنید

خواب سه یا چهار مرحله در وضعیت غیر از REM (یا حرکت سریع چشم) و یک مرحله در این وضعیت دارد. انسان در تمامی این مراحل می تواند خواب ببیند با این حال زمانی که چشم ها حرکت سریعی را تجربه می کنند خواب ها عمیق تر بوده و شکلی شبیه به واقعیت دارند.

در این بازه زمانی، مغز نیز فعال می ماند و آنطور که دنیس توضیح می دهد شرایط انسان در چنین وضعیتی شبیه به طول روز است. به گفته او در زمان حرکت سریع چشمان، انسان به این خاطر دچار ناتوانی حرکتی می شود که نمی خواهد از رؤیاهایش خارج شود و از این پدیده تحت عنوان بی حالی REM یاد می شود.

پیشنهاد مطالعه:  ترس و اضطراب در کودکان و فرزندان ما

بسیاری از افرادی که در این وضعیت از خواب بیدار می شوند صرفا چشمان خود را گشوده و به سرعت شروع به حرکت می کنند. اما آنها که فلج در خواب را تجربه می کنند آنطور که دنیس می گوید در واقع نوعی «اختلال در ساعت مولکولی» را پشت سر می گذراند.

این پدیده در اغلب موارد چند ثانیه تا یک دقیقه طول می کشد اما در موارد نادرتر ممکن است که فردی به 10 الی 15 دقیقه زمان نیاز داشته باشد تا بتواند به طور کامل توان حرکتی خود را باز یابد.

در مورد آن موجود سایه واری که برخی در زمان فلج خواب تجربه می کنند نیز باید بگوییم که پژوهشگران توضیحات قانع کننده ای را برای این پدیده ارائه نکرده اند.

مشاوره آنلاین مهکام – مشاوره خانواده – مشاوره فردی

براساس مطالعه ای که توسط پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیای سن دیگو انجام گرفت و نتایج آن در مجله فرضیات پزشکی به چاپ رسید، در این زمان اعصاب جداره ای نورون های موجود در مغز را تحت نظر گرفته و به پاها فرمان حرکت می دهند و چون نمی توانند حرکت کنند مغز در مورد حرکت مورد نظر دچار توهم می شود.

آنطور که دنیس می گوید «این شبه سایه وار» می تواند در نتیجه نوعی بیش فعالی در آمیگدال باشد که در واقع بخشی از مغز است که حس ترس را ایجاد می کند.

او در صحبت هایش ادامه می دهد که در چنین مواقعی فرد در حالی از خواب بیدار می شود که بخش یاد شده از مغز او فریاد می زند «تهدیدی وجود دارد».

بنابراین مغز شما باید برای فعال شدن بی دلیل آمیگدال چیزی را کشف کند و پارادوکس به وجود آمده را به نوعی برای خود تفسیر کند. در طول خواب این بخش از مغز همچنان فعال می ماند با این همه، فلج کامل بدن درست پس از هوشیاری می تواند فعالیت آن را بیش از پیش نماید.

تجربیات در زمان وقوع بختک

یکی از نخستین مطالعات در رابطه با فلج در خواب در سال 1999 انجام گرفت که سه طبقه اصلی از این پدیده را تحت عنوان «کابوس»، «ناخوانده» و «تجربیات غیر عادی بدنی» تعریف می کند.

در مورد نخست افراد نوعی فشار شدید را روی قفسه سینه خود حس می کنند و اینگونه به آنها القا می شود که نمی توانند نفس بکشند.

آنطور که مؤلفان می گویند، فلج در خواب تنها «ادراک تنفسی» را تحت تأثیر قرار می دهد. نفس کشیدن امری غیر ارادی است و به همین دلیل هیچ چیز نمی تواند مانع از آن شود. در واقع این احساس از آن جهت در این افراد ایجاد می شود که ترسیده اند.

زمانی که فرد در وضعیت REM قرار دارد، نفس کشیدنش کاملا سطحی است و شریان های تنفسی او بسیار تنگ می شوند و به همین دلیل این کار برایش دشوار می شود. اما زمانی که فرد از این مسأله آگاه می شود شرایط برایش وحشتناک می گردد.

افرادی که در گروه دوم جای دارند می توانند حضور محسوس، ترس، و هذیان سمعی و بصری را تجربه نمایند.

به بیان دیگر، مغز این افراد برای حل پارادوکس ایجاد شده در طول فلج اقدام به تصویر سازی می کند که پژوهشگران این پدیده را «وضعیت فرا هوشیار مغز میانی» می خوانند. این شرایط می تواند افراد را از کوچک ترین محرک ها نیز آگاه کند و حتی آنها را به سمت نشانه هایی از تهدید یا خطر سوق دهد.

پیشنهاد مطالعه:  اختلالات یادگیری در کودکان را بشناسیم

به همین دلیل است که در چنین مواقعی حتی یک صدای کوچک هم می تواند برای فردی که فلج در خواب را تجربه می کند وحشتناک باشد.

در نظر داشته باشید که مراحل موسوم به ناخوانده و کابوس دست در دست یکدیگر حرکت می کنند. در هر دوی این علائم، آمیگدال به خاطر تهدید فعال می شود.

برخی از افراد حتی کابوس و ناخوانده را با یکدیگر در ارتباط می دانند و مدعی هستند که در این شرایط وجود فردی را احساس کرده اند که قصد خفه کردنشان را داشته است. اما نوع سوم از توهمات ناشی از فلج در خواب موسوم به «تجربیات غیر عادی بدنی» کم یاب ترینشان است.

زمانی که افراد «تجربیات غیر عادی بدنی» را پشت سر می گذارند اغلب احساس می کنند که از جسم خود خارج شده اند و در فضای اطراف معلق شده و در حال پرواز هستند.

نوع سوم در ظاهر با مراحل REM در ارتباط است و در جریان آن ساقه مغز یا همان مخچه و مراکز قشری آن فعال می شوند.

فیبرهای عصبی که از حرکت اندام های بدن در جریان خواب جلوگیری می کنند وارد این منطقه می شوند. به این ترتیب حس می کنید که در حال حرکت هستید در حالی که اینگونه نیست زیرا ناحیه ای از مغز که این هماهنگ سازی را انجام می دهد بیش از اندازه فعال شده.

رموز و افسانه ها درباره بختک

باورهای فرهنگی هم قویا بر این تجربیات و توهمات اثر می گذارند و در نهایت به شکل گیری فولکلور و اسراری می انجامند که در اقع ترکیبی از حقایق و افسانه ها هستند.

برای نمونه «عجوزه پیر» نخستین تعبیر از فلج خواب در نیوفاندلند کاناداست. داستان های خارق العاده ای نیز در مورد بوتو وجود دارد که یک دلفین صورتی رنگ است که در منطقه باسین رود آمازون زندگی می کند و شب ها به صورت یک ولگرد در می آید.

داستان بوتو در کتابچه ای به نام «شیطان در اتاق» آمده است که در واقع به بیان جنبه های غیر عادی و مرموزی از فلج در خواب می پردازد.

پیشگیری از بروز بختک

پدیده فلج در خواب می تواند کاملا ارثی باشد با این حال امکان رخ دادن آن برای هر کسی وجود دارد. فاکتورهایی نظیر بی خوابی، اختلالات خواب، برهم خوردن ساعات خواب در نتیجه سفر به مناطق دور دست و تغییر ساعات کاری احتمال تجربه این امر را در افراد افزایش می دهد و باید به اطلاع تان برسانیم که گروه های خاصی از جوامع از جمله آمریکایی هایی های آفریقایی تبار این مسأله را بیشتر از سایرین تجربه می کنند.

این پدیده به عواملی نظیر تنش، آشوب های درونی و حمله در خواب مرتبط دانسته شده که در واقع نوعی اختلال در خواب است و در جریان آن افراد توانایی خود برای تنظیم چرخه های خوابشان را از دست می دهند و به صورت تصادفی و غیر منتظره به خواب می روند.

دلهره، اضطراب و افسردگی همگی از عواملی هستند که باعث بروز این مسأله می شوند با این همه نمی توان دقیقا چنین فاکتورهایی را تحت کنترل در آورد.

حال ببینیم که علاوه بر کم کردن استرس و افزایش ساعت خواب چه روش های دیگری برای پیشگری از بروز این مسأله وجود دارد؟

پیشنهاد مطالعه:  اختلالات ارتباطی در کودکان (مشکلات زبان و تکلم)

جلوگیری از خوابیدن به پشت می تواند تا حدودی از بروز این مسأله جلوگیری نماید. تحقیقات نشان داده که احتمال بروز این پدیده در افرادی که به صورت تاق باز می خوابند سه تا چهار برابر بشتر از سایرین است.

طبق گفته دنیس، برخی از افراد حتی سعی می کنند لباس هایی را در هنگام خواب بر تن کنند که خوابیدن به پشت را برایشان دردناک می کند و از این طریق حتی به صورت غیر ارادی نیز در این وضعیت قرار نخواهند گرفت.

اما اگر از خواب بیدار شدید و دریافتید که نمی توانید حرکت کنید کل انرژی تان را روی تکان دادن انگشتان یا شست پای تان قرار دهید. به گفته دنیس به محض آنکه بتوانید یکی از ماهیچه های خود را حرکت دهید فلج از بین می رود.

به شما توصیه می کنیم تا مطلب تاثیر خواب بر مغز انسان را نیز مطالعه نمایید.

 بر اساس مطالعه‌ای جدید دیگری که در مجله تحقیقات خواب منتشر شده است، بطور معمول بختک یا فلج خواب در یکی از مراحل اولیه خواب، میانه خواب یا کمی قبل از زمان بیدار شدن فرد رخ می‌دهد که شایع‌ترین نوع آن در مرحله میانی خواب و معمولا یک تا سه ساعت پس از به خواب رفتن فرد به وقوع می‌پیوندد.

در حقیقت مشاهدات و احساسات ناشی از فلج خواب می‌تواند آنقدر واقعی به نظر برسد که شخص فکر کند در حال تجربه‌ای ماوراءالطبیعه است و به گفته محققان گاهی نیز این تجربیات که اکثرا ناشی از توهمات حرکتی هستند ممکن است برای فرد خوشایند باشد و در واقع نوع این توهمات بیشتر به شخصیت فردی که آن را تجربه می‌کند، بستگی دارد.

به طور کلی در خلال مرحله رویا که به عنوان مرحله حرکت سریع چشم (REM) شناخته می‌شود، عضلات اسکلتی بدن ما فلج و بی حرکت هستند.

در طول فلج خواب، مغز یا بخش‌هایی از مغز بیدار و هوشیار می‌شود در حالیکه باقی بدن هنوز بی حرکت است. در عین حال توهمات ناشی از این اختلال به قدری طبیعی است که مرز بین واقعیت و رویا برای فرد مبتلا غیر قابل تشخیص می‌شود.

بر اساس اطلاعات موجود، ۷.۶ درصد از جمعیت جهان حداقل یکبار در طول زندگی خود این پدیده را تجربه کرده‌اند که این رقم با توجه به ناشناخته بودن این پدیده می‌تواند بسیار بالاتر هم باشد. علت اصلی این پدیده و خطرات اصلی ناشی از چنین تجربیاتی هنوز ناشناخته است اما به طور کلی افرادی که سلامت خواب ضعیف دارند، به عنوان مثال بیش از اندازه یا کمتر از حد معمول می‌خوابند، شانس بیشتری برای تجربه فلج خواب دارند.

بطور خاص، خواب‌های کمتر از شش ساعت یا بیشتر از ۹ ساعت و چرت زدن‌های بیش از دو ساعت احتمال وقوع این پدیده را افزایش می‌دهد.

همچنین افرادی که برای به خواب رفتن بیش از نیم ساعت زمان صرف می‌کنند، شانس بیشتری برای تجربه این پدیده دارند. اگرچه هیچ رابطه کلی میان فلج خواب و آسیب‌های روانی دیگر وجود ندارد اما افرادی که بیشتر دچار اضطراب اجتماعی هستند نیز احتمال بیشتری برای تجربه فلج خواب دارند.

اگرچه استراتژی‌های جلوگیری از فلج خواب عموما پایه علمی ندارند اما روش‌هایی برای جلوگیری از این پدیده پیشنهاد می‌شود که اغلب بطور تجربی تایید شده‌اند.

بطور مثال تلاش برای خواب منظم و بدون انقطاع، نخوابیدن به پشت، پرهیز از مصرف دخانیات و الکل، تکنیک‌های ریلکس کردن عضلات و مدیتیشن، تلاش برای تکان دادن انگشتان دست و پا به هنگام وقوع فلج خواب و معالجه مشکلات رفتاری شناختی از جمله راهکارهای پیشنهادی برای جلوگیری از وقوع فلج خواب است.

منبع: ایسنا و دیجایتو

about

مطالب مفید

مدیریت وب سایت مهکام ، مجله اینترنتی آموزش خانواده را آقای حسن رامشینی به عهده دارند . ایشان در کنار مشاوره روانشناسی با جمعی دیگر از بهترین روانشناسان و مشاوران کشور به طور ضمنی به غنای این وب سایت کمک می کنند تا بتوانند مهکام را تبدیل به مرجعی برای رفع مشکلات و مسائل مربوط به روان انسانها نمایند.

×