"> آسیب‏ شناسی مسایل جنسی در اسلام - مهکام
مشاوره آنلاین مهکام

آسیب‏ شناسی مسایل جنسی در اسلام

آسیب‏ شناسی مسایل جنسی در اسلام-www.mehcom.com

آسیب‏ شناسی مسایل جنسی در اسلام-www.mehcom.com

بررسی آسیب‏ شناسی مسایل جنسی در اسلام

برای بررسی آسیب‏ شناسی مسایل جنسی در اسلام به مهمترین آسیب های جنسی اشاره می کنیم :

1. نگاه مسموم بستری برای آسیب در روابط جنسی

برای مصون ماندن از آسیب‏های جنسی، مهم‌ترین عامل نجات، مقابله با آسیب‌ها و محافظت از نگاه‏های ناشایست است. یكی از عوامل سلامت‌بخش زندگی این است كه انسان به چشم خود اجازه ندهد به هر جایی نگاه كند و باید برای نگاه خود محدودیتی ایجاد كند. در آیات و روایات از این كار با تعابیر متفاوتی یاد شده است. از جمله به تعبیر «غض» اشاره شده است. غض به معنای بستن چشم، شكستن و فروگشتن آن است.23

قرآن كریم خطاب به مؤمنین و مؤمنات می‏فرماید: «به مؤمنان بگو: چشم‏های خود را از نامحرم فروگیرند» (نور: 30 و 31) و به زنان با ایمان بگو: چشم‏های خود را از نگاه فروگیرند. این محدودیت پاكیزگی را به همراه دارد. در نتیجه، چشم به خیانت مبتلا نمی‏شود. خداوند متعال از چشمان ناپاك آگاهی دارد: «به چشم‏هایی كه نگاهشان خیانت می‏كند و از بی‏راهه به تأمین نیاز جنسی می‌پردازد، آگاه است».24

افتادن نگاه انسان به اشیای مختلف، از جمله به انسان‏ها در بسیاری موارد، از توجّه و دقّت تهی است؛ ولی پس از آن، ادامه دادن و نگاه‏های تكراری فسادهای فراوانی به وجود می‏آورد؛ به‌گونه‏ای كه پیامبر اعظم(ص) می‏فرماید: «ای مردم، همانا نگاه مبدأ شیطانی دارد. پس هر كس نمونه‏ای از آن را در وجود خود یافت، باید به اهل خود (همسر) رو بیاورد».25 اگر انسان چنین تدبیری نیندیشد، شیطان بسیار قوی است و كمتر طعمه‏ای از دست او جان سالم به در می‏برد. به همین دلیل، امام صادق(ع) می‏فرماید: «اوّلین نگاه به سود تو است؛ دومین نگاه به ضرر تو است و در سوّمین نگاه هلاكت است».26

همان‌طور كه نگاه آلوده این‌قدر خطرناك است، محدود كردن آن نیز اهمیت ویژه‏ای دارد. این اهمیت به حدّی است كه امام صادق(ع) می‏فرماید: «كسی كه به زنی نگاه كند، پس نگاه خود را به سوی آسمان بلند كند یا چشم خود را ببندد، نگاهش به او برنمی‏گردد مگر اینكه خداوند حورالعین را به ازدواج او درمی‏آورد».27

این روایت نشان می‌دهد نگاه مفسده فراوانی دارد و مقابله با آن به حدی اهمیت دارد كه خداوند در مقابل چشم فروبستن از یك زن دنیایی، حوريّه‏ای نصیب انسان می‏كند؛ حوریه‏ای كه تمام زنان عالم به زیبایی او نمی‏رسند؛ هم‌چنین نشان‏گر آن است كه محدود ساختن نگاه برای نوع انسان‏ها چندان آسان نیست و این مقابله با این آسیب، دو اثر مهم مصونیت فردی و امنیت اجتماعی را در پی دارد:

مصونیت فردی

انسان به دنبال رفع آلودگی است و آماده است خود را قرنطینه كند تا از آلودگی‏ها مصون بماند. هر چه برایش حفاظت ایجاد شود، دل‌خواه او و هر چه زمینه مسمومیت او را فراهم سازد، برایش نگران‌كننده است. امام صادق(ع) می‏فرماید: «نگاه تیری مسموم از تیرهای شیطان است. هر كس از آن به خاطر خدا (نه غیر خدا) صرف نظر كند، خداوند طعم ایمان را به او می‏چشاند».28

برای مصونیت از مسمومیت، باید نگاه را محدود كرد تا از تیررس شیطان خارج شود. امام صادق(ع) می‏فرماید: «نگاه پس از نگاه در دل انسان شهوت می‏كارد و برای صاحب آن فتنه ایجاد می‏كند و فتنه عدول از طریق حقّ و زمینه‌ساز بلا، محنت و عقوبت است».29

محدود كردن نگاه برای مصونیت آسان‌تر از نگاه كردن و آسیب‌زدایی است؛ زیرا همیشه پیشگیری آسان‌تر از درمان است.

امنیت اجتماعی

نه تنها انسان به دنبال ایمنی خویش است، می‏خواهد هر كس كه به نحوی به او وابستگی دارد، نیز مصون باشد؛ زیرا با مصونیت او، خودش احساس امنیت می‏كند. تأمین این امنیت به محدود كردن نگاه است. ابو بصیر به امام صادق(ع) فرمود:

زنی از كنار مردی عبور می‏كند. پس مرد از پشت سر به او نگاه می‏كند. حضرت فرمود: آیا هیچ یك از شما مسرور می‏شود كه به خانواده و خویشانش نگاه شود؟ گفتم: نه، حضرت فرمود: برای مردم همان پسند كه برای خود می‏پسندی.30

كسی كه می‏خواهد از ناحیه دیگران درباره خانواده و خویشان خود امنیت دانسته باشد، باید دیگران از ناحیه او احساس امنیت كنند، امام صادق(ع) می‏فرماید:

كسانی كه از پشت سر به زن‏ها نگاه می‏كنند، از اینكه زنان خودشان به این مسئله مبتلا شوند، در امان نیستند. اگر می‏خواهید از ناحیه همسر، مادر و خواهر خود آسوده خاطر باشید، باید كاری كنید كه دیگران نیز احساس راحتی كنند. 31

چه‌بسا این پرسش به ذهن بیاید كه در روایات، امامان معصومان(ع) می‏فرمایند: «چون انسان از اینكه دیگران به ناموس او نگاه كنند، احساس ناامنی می‏كند و این را دوست ندارد، پس خود نیز نباید به ناموس دیگران نگاه كند»،32 حال اگر كسی از نگاه كردن دیگران به ناموس خود ناراحت و ناراضی نباشد، آیا حقّ دارد بگوید من كه این كار را برای خود می‌پسندم، می‌توانم برای دیگران نیز بپسندم، چون روایت می‏گوید برای مردم راضی باش به آن‌چه كه برای خود راضی هستی، و من راضی هستم كه دیگران به ناموسم نگاه كنند.

پاسخ این است كه سخن حضرت در فضایی است كه احتمال نمی‌رود كسی به این امر راضی باشد و حضرت مطمئن بودند كه ابابصیر پاسخ منفی می‌دهد. چگونه ممكن است در سبك زندگی متدینان جز پاسخ منفی انتظار داشت؟ به عبارت دیگر، مخاطب حضرت كسانی هستند كه این‌قدر از انسانیت فاصله نگرفته‌اند و فطرتشان این‌قدر زنگار ندارد كه از فطری‏ترین مسئله دور شده باشند. بنابراین، روایت از این نمونه منصرف است و به این مرتبه پست نپرداخته‏ است. بدان دلیل كه در زمان حضرت، این نوع تفكر متداول نبوده است. در مواردی كه مراتب نازله و پست به طور معمول دیده می‏شده، حضرت به آن بخش نیز پرداخته است. برای مثال، در بحث غضب، در روایتی علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) می‏فرماید: «عصبانیت نوعی دیوانگی است؛ چرا كه فرد عصبانی پس از عصبانیت از كاری كه انجام داده است، پشیمان می‏شود».33

همین‌جا به ذهن می‏آید كه برخی افراد عصبانی می‏شوند و پشیمان نمی‏شوند؛ آیا این نشان می‏دهد كه عصبانیت نوعی دیوانگی نیست؟ حضرت در ادامه روایت می‏فرماید: «فان لم یندم فجنونه مستحكم؛ اگر پشیمان نشد، دیوانگی او جدی و عمیق است»؛ آن‌وقت دیگر عصبانیت نوعی از جنون نیست؛ بلكه در نهایت جنون است. این توضیح نشان می‌دهد این فرض كه كسی عصبانی شود و پشیمان نشود، در زمان حضرت زمینه داشته است. این‌طور نیست كه اگر در پاسخ حضرت، ابو بصیر می‏گفت: آری، ما ناراحت نمی‏شویم دیگران به زنان ما نگاه كنند و به نظر ما نگاه كردن اشكالی ندارد، حضرت بگوید: پس شما هم نگاه كنید! نقطه شروع سخن اتّفاق طرفین در قضاوت به زشتی كار است. اینجا است كه حضرت می‏فرماید: «حال كه شما این كار را درباره خودتان زشت می‏دانید، خودتان نیز درباره دیگران این كار زشت را انجام ندهید».

بخشی از شرایط در روابط جنسی به صورت آداب رابطه جنسی سالم مطرح شد كه باید قبل از انجام آمیزش جنسی مورد توجه قرار گیرد تا زمینه مناسبی برای رابطه‏ای دلخواه فراهم شود. در این میان، آشنایی با آسیب‌ها می‌تواند در بعد شناختی و انگیزشی ما را در رسیدن به رابطهٔ جنسی سالم كمك كند. آسیب‏ها آثار خود را به هنگام آمیزش جنسی یا پس از آن نشان می‏دهد و زمینه‏ های بهره‌مندی همسران را تضعیف می‌كند. در ادامه به نمونه‏ هایی از این آسیب‌ها اشاره می‏كنیم:

2. ناهماهنگی جنسی میان همسران

عده‌ای تمایل دارند در زمینه مسائل جنسی بسیار فعّال باشند؛ در حالی كه عده‏ای اگر زیاد با هم نزدیكی نكنند، از امور جنسی بیشتر لذّت می‏برند. بعضی از زنان زمانی رابطه جنسی برایشان دل‏خواه است كه دوران تشكیل تخمك در رحم است؛ یعنی وقتی كه سلول نر از راه لوله‏های فالوپیان به تخمدان زن منتقل می‏شود و چهار یا پنج روز ادامه دارد تا زمینه بارور شدن زن را فراهم سازد. اغلب زن‏ها قبل یا بعد از دوران قاعدگی نسبت به مواقع دیگر بیشتر احساس شهوت می‏كنند.34

این را نیز بدانیم كه پستان‌ها عضو تناسلی نیستند، امّا باید آن را جزئی از سیستم تناسلی به شمار آورد؛ زیرا تحت تأثیر آن است.35

برخی از مردان به‌شدّت نسبت به ارضای جنسی علاقه نشان می‏دهند و در تمام اوقات آماده رابطه جنسی هستند؛ ولی چون بعد از عمل آمیزش با نوعی رخوت و سستی مواجه می‏شوند، پس از عمل زناشویی به طور طبیعی به خواب می‏روند؛ گاهی مرد در ابتدا تحریك می‏شود و قبل از اینكه همسرش به لذّت مطلوب خود برسد، ارضا می‌شود و دیگر به ادامه كار قادر نیست. دلیل این امر آن است كه برای مردان طغیان شهوت آسان‏تر انجام می‏گیرد.

كسانی كه واقع‌بین نیستند، انتظار دارند در هر رابطه جنسی ارضای كامل جنسی صورت گیرد؛ ولی باید گفت زوج‏ها غالباً به دلیل تجربه كم، انتظارشان در این جهت برآورده نمی‏شود. همسران جوان و كم‌تجربه ممكن است پس از مدتی موفق نشوند، میل و اشتیاق روزهای اولیه را از خود نشان دهند و بالتبع چنین نتیجه می‌گیرند كه در خود یا همسرشان نقصی وجود دارد. این نكته می‏تواند آرامش همسران را به مخاطره اندازد. برای مقابله با این خطر، همسران باید اشتباهات خود در روابط جنسی و حس خودخواهی در بهره‌مندی از آن را كاهش دهند تا بتوانند در عین‌ حال كه بر میزان شهوت و میل خود می‌افزایند، شریك جنسی خود را نیز در نظر داشته باشند. هر زن و شوهری برای رسیدن به نقطه مطلوب، باید از بروز هرگونه سوءتفاهم‏ برای همسر خویش جلوگیری كند.

پیشنهاد مطالعه:  افکار منفی و خودگویی های ناجور را همین الان متوقف کن

3. نگاه یك‌سویه به روابط جنسی

پس از آمیزش جنسی، میل جنسی در مردان به شدّت فروكش می‏كند؛ در حالی كه در زنان چنین فرایندی به شدّت، ظهور نمی‏كند و افزون بر این، انتظار نوعی عشق‌بازی و نگاهی فراتر از رابطه‏ٔ جنسی خالص در آنان وجود دارد؛ زیرا فكر بازیچه بودن زن برای مرد و نگاه یك‌سویه مرد به برطرف ساختن نیاز جنسی خود، زنان را آزار می‏دهد.36 پس مرد باید به وسیله عشق‌بازی پس از آمیزش، پاسخ‌گوی خواسته‏های همسرش باشد. هیچ‌یك از همسران، به‌ویژه زن نباید احساس كند كه فقط طعمه جنسی شریك زندگی خویش است. بنابراین، نگاه محتاطانه به مسئله می‌تواند این اتهام را از بین ببرد. باید بار عشقی و عاطفی زندگی را تقویت كنیم؛ تجلی عشق و محبت می‌تواند قبل یا پس از رابطه جنسی وجود داشته باشد. به خصوص در ابتدای ازدواج، اظهار عشق پس از نزدیكی به دلایل ذیل بهتر از اظهار آن قبل از آمیزش است:

الف) اظهار عشق پس از نزدیكی، محبت دو طرف به یكدیگر را ثابت می‏كند و نشان می‏دهد عشق آنها تنها به منظور ارضای جنسی نیست؛ زیرا شدت میل جنسی فروكش كرده و روابط بیشتر به صورت عاطفی خود را نشان می‌دهد.

ب) اظهار عشق پس از آمیزش حسّ مردانگی و زنانگی را در آ‏نها تقویت می‏كند. هر مردی زمانی احساس غرور می‏كند كه زن پس از نزدیكی او را ستایش كند و هر زنی مایل است بداند كه صلاحیت جواب‌گویی به خواسته‏ های شوهرش را دارد.

ج) اظهار عشق پس از نزدیكی احساس نگرانی از یك عمل به ظاهر حیوانی را از بین می‏برد و به ارتباط شما عشق و محبت انسانی می‏افزاید.

د) اگر در رابطه جنسی یكی از همسران یا هر دو ارضا نشده باشند، این حقیقت مورد غفلت واقع نمی‌شود كه همسران نسبت به یكدیگر عشق و علاقه دارند و ارضا نشدن موجب از بین رفتن محبّت میان زن و شوهر نمی‌شود.

ه‍ ) اظهار عشق پس از نزدیكی، شروع مجدّد خوبی را نوید می‏دهد.37 ه

یچ جمله‏ا ی نمی‏تواند شور و شوق شما را در زمینه لذّت جنسی درست توصیف كند. عمدتاً علاقه شما و نگاهتان به بستر آمیزش، معيّن می‏سازد چه‌قدر شما از ارتباط جنسی لذّت كسب می‏كنید. پس با به كارگیری عشق‌بازی در هر مرحله، زمینه شور و شوق مراتب بعدی را بهتر فراهم سازید.

انسان نباید صرفاً با انگیزه وصال جنسی ازدواج كند؛ زیرا برقراری اولین رابطه جنسی جایگاه ویژه‌ای دارد و شاید ارتباط‌های بعدی كه تكرار اولین رابطه جنسی است، قدرت محافظت از زندگی را نداشته باشد. پس از آنكه سلول‏های مغز فرصت فعاليّت و تفكّر یافت، عواملی فراتر از رابطه جنسی مایه استحكام زندگی است. رابطه جنسی سالم پایه رابطه زن و مرد در ازدواج است؛ امّا باید پیرایه‌هایی، زینت‌بخش این رابطه باشد. توجّه صِرف به رابطه جنسی، منظره تماشای بدن عریان یك فرد را تداعی می‏كند. البته زیباترین افراد، بدون لباس زشت هستند و تماشای اسكلت فلزی یك ساختمان اصلاً جذاب نیست.38

زینت رابطه جنسی برخورداری از اخلاق نیك و داشتن تعهد در زندگی است.

4. كاهش میل جنسی

منشأ كاهش تمایل جنسی را می‏توان هم در شالوده زیستی و هم در زمینه‏ های روانی جست‌وجو كرد. به طور طبیعی، بالا رفتن سنّ مردان موجب می‏شود آنها دیرتر به انزال برسند و زمان بیشتری را طالب هستند تا آمادگی تجدید رفتار جنسی را پیدا كنند. از طرفی، زنان پس از یائسگی با كاهش یافتن حالت لَزجی مهبل، رابطه جنسی برایشان ناخوشایند می‏نماید. عوامل روانی از قبیل فشار كار، نداشتن وقت مناسب برای ارتباط جنسی، ترس از ناتوانی جنسی، احساس یكنواختی در ارتباط زناشویی، كسالت در ایجاد ارتباط مناسب و تفاوت‏های فردی میان همسران نیز زمینه‏ های كاهش را فراهم می‏آورد.

در برخی همسران با گذر زمان تغییر چشمگیری در كاهش رابطه جنسی دیده نمی‏شود؛ در حالی كه برخی، در همان سال‏های اولیه زناشویی فعالیت‏های جنسی خود را به طور چشم‌گیری رو به كاهش می‌بینند. زن و مرد باید در مرحله اوّل برای ارتقای درخواست جنسی فضاسازی كنند تا كاهش طبیعت اوّلیه را با طبعی جدید جبران سازند و در مرحله بعدی از تغییرها آگاهی داشته باشند تا وضعیت پیش‌آمده غیرمنتظره جلوه نكند و زمینه‏ های ناآرامی را فراهم نسازد.

5. تصویر ذهنی ناسالم

رابطه جنسی سالم مستلزم تصویر ذهنی سالم در مشاركت جنسی است. زنان و مردان در طول روز و در محیط كار باید سعی كنند كمتر به چهره جنسی مخالف نگاه كنند. ایدئال آن است كه تصویر واضح هر یك از زن و شوهر فقط به همسر خود اختصاص داشته باشد و زن و مرد تصویر واضحی از نامحرمان نداشته باشند. دقّت در چهره و بدن دیگران دو حالت دوستی و نفرت را به دنبال دارد؛ دوستی با دیگران رابطه فرد با همسر را تضعیف، و زمینه ناسازگاری را تقویت می‏كند؛ به همین دلیل، توصیه شده است در انتخاب همسر، زیبایی او را مدنظر قرار دهید تا دیدن او زمینه دوستی شود. باید كسی را برای ازدواج و شریك جنسی انتخاب كرد كه چهره، حالت‏ها و رفتارهای او زمینه پذیرش یك عمر را فراهم سازد. همان‌گونه كه زنان بهتر است جز همسر را نبینند و مردان را به حریم خود راه ندهند، مردان نیز باید هرزه‌گرایی را وانهند و صادقانه، پاك و معصوم‏وار به همسر خود نگاهی عاطفی، عشقی و غریزی داشته باشند. آنان نه‌تنها در زمان انتخاب همسر، در زمان آمیزش نیز باید با تصویرسازی سالم و به دور از ذهنیت‏های ناسالم، روابط جنسی برقرار كنند. در روایات از امامان معصوم(ع)39

آمده است كه ارتباط با همسر با شهوتی كه از طریق تصویر ذهنی زن بیگانه‏ای حاصل شده است، مطلوب نیست.

6. فقدان جذابیت

مردان و زنان برای اینكه جذّاب جلوه‌ كنند، باید از هر جهت در رفتار خویش بهترین و جدیدترین مدل‌ها را در حدّ امكان به كار گیرند. بدین‌ منظور، آنچه به صورت ثابت و در اولین نگاه همواره برای زن و مرد مورد توجّه است، لباسی است كه هر یك از همسران در مواجهه با همسر خود به تن دارند. زن و شوهر باید در لباس‏های خود تنوّع داشته باشند. به طور طبیعی، تعداد زیادی از زنان و مردان از روش و نوع لباس پوشیدن همسران خود شكایت دارند. تغییر در لباس تنها تفریح نیست، بلكه تصویر ذهنی دیگران را تغییر می‏دهد و آنان فرد را به عنوان شخصيّتی دارای بهداشت و انسانی با فرهنگ می‏بینند. بی‏تردید نوع، تركیب، تناسب رنگ‏ها و تأثیر آن بر جذابیت فرد و جلوه‏های گوناگونی كه به همراه دارد، در رضایت روانی شریك جنسی تأثیر فراوانی دارد. لباس‏های روشن‏تر برای جوانان، لباس‏های میانه رنگ برای میان‌سالان و لباس‏های ساده و متناسب برای بزرگ‌سالان موجب می‏شود میل جنسی در اولویت دیده شود. نكته جالب توجه اینكه برای زن‏ها آنچه می‏شنوند، و برای مردها آنچه می‏بینند در روابط جنسی بسیار مؤثر است. البته این بدان معنا نیست كه ریزبینی فوق‌العاده زنان در دیدنی‏ها نادیده گرفته شود.

7. محدود كردن زمان و فاصله میان دو آمیزش

هیچ‌گاه نمی‏توان برای مقاربت جنسی زمان تعیین كرد. انسان همانند یك ماشین نیست كه براساس دستورالعمل و فرمول خاصّی رفتار كند. زمانی كه همه‌چیز از نظر سایكوفیزیولوژی آماده باشد، انسان آماده آمیزش جنسی است. البته عادت همان‌گونه كه در سایر موارد نقش چشم‌گیری دارد، اینجا نیز ایفای نقش می‏كند؛ امّا موضوع عادت را جداگانه باید بررسی كرد. در پایان سال اوّل زندگی جنسی، زن و شوهر باید آموخته باشند كه مطابق خواسته ‏های یكدیگر عمل كنند.

هر زمانی محیط آرام بود و تمایل به اوج رسید، زمان رابطه جنسی فرا رسیده است. هیچ‌كس نمی‏تواند در زمینه مسائل جنسی الگوی شما باشد. به هر كس نگاه كنید و او را ملاك قرار دهید، شكست خواهید خورد؛ زیرا توانایی‏ها و گرایش‏های افراد به تعداد آنها متفاوت است. زمانی كه بیشتر موانع برداشته شد و شرایط از نظر محیطی، تغذیه، تمایل و… آماده بود، می‏توان ارتباط جنسی را آغاز كرد. معیار در موفقیت جنسی مراحل آن نیست، بلكه رسیدن هم‌زمان زن و شوهر و فعالیت هماهنگ آنان برای رسیدن به ارگاسم است.

8. نپذیرفتن هویت جنسی

هر دختر و پسر یا زن و مردی باید جنسيّت خود را قبل از انجام مراسم ازدواج پذیرفته باشد و خود را با نفش جنسيّتی خود سازگار كرده باشد تا بتواند هم انتظارهای دیگران را پاسخ‌گو باشد و هم خود از نقشی كه ایفا می‏كند، احساس رضایت داشته باشد. زنانی كه به‌گونه‏ای عمل می‏كنند كه ویژگی‏های جنس مخالف را داشته باشند و حالت‏ها و كارهای مردانه را از خود نشان می‏دهند یا در اصل خلقت ویژگی‏های مردانه را در تن صدا، بی‏باكی و… دارند، همچنین مردانی كه ویژگی‏های زنانه دارند، كمتر می‏توانند با نقش خود سازگار باشند

داشتن نگرش مثبت نسبت به رفتار جنسی زنانه یا مردانه می‏تواند زمینه رشد سایر موارد شخصیتی را فراهم ‌سازد. در غیر این صورت، اختلال در هویت جنسی40 پیش خواهد آمد.41

پیشنهاد مطالعه:  حالت عدم تنظیم هیجانی-تاثیر تنظیم هیجانات بر سلامت روان

بخشی از این مسئله به آگاهی از نقش جنسی مرد یا زن مربوط است كه فرد باید به اصل خود پی ببرد و تمامیت وجود خود را كه از مهم‏ترین بخش آن هویت جنسی است، بشناسد. از سوی دیگر، باید تصوّرات اشتباهی كه می‏تواند زمینه مقابله با پذیرش هویت جنسی باشد، از بین برود. برای مثال، تصوّر حالت فاعل و مفعولی در روابط جنسی زن و مرد كه یك تفكّر قدیمی است و می‏تواند نقش فعّال زن را كمرنگ كند، در پذیرش هویت جنسی زن تأثیر منفی دارد. هیچ ملاكی برای فاعل یا مفعول بودن واقعی زن و مرد وجود ندارد.

اگر زن چنین معتقد باشد كه رابطه جنسی او فقط برای رفع نیاز همسرش است، با نادیده گرفتن ارزش خویش براین باور صحه گذاشته است كه در مقام زن در صحنه جامعه، فقط باید پاسخ‌گوی همسرش باشد. اگر زن در صحنه زندگی نقشی فعّال‏تر بر عهده گیرد و حقّ خود بداند كه از لذایذ زندگی برخوردار شود، یاد می‏گیرد كه در مناسبات جنسی نیز سهمی برای خود قائل شود.42

اسلام با پذیرفتن این نقش در روابط فیزیكی، زن را به ورود به عرصه جنسی، عرضه كردن خود و فعاليّت‏هایی كه باعث بیداری جنسی مرد شود، توصیه كرده، اداره رابطه جنسی و تأمین مرد را بر عهده بهترین زن قرار داده است. اگر تصور منفی مفعول بودن حذف شود، بی‏تردید رابطه جنسی سلامت بیشتری پیدا خواهد كرد و باعث خواهد شد زنان حالت ضعف، انفعال و زیردست بودن را از خود دور سازند و در شرایطی مساوی، به لذّت جویی، لذّت دادن و لذّت گرفتن اقدام كنند.

پدران و مادران از همان ابتدا كه كودك تفاوتی را میان خود و كودك دیگری از جنس مخالف می‏بیند، باید با توضیح صحیحی این تفاوت را تأیید كنند. وقتی كودك درمی‏یابد میان پسرها و دخترها تفاوت‏های آناتومیكی وجود دارد، فرصت خوبی برای تأكید روی تفاوت‏ها است، نه كاستن از آن تفاوت‏ها. آری، میان پسر و دختر تفاوت زیادی وجود دارد؛ دخترها یك‌جور ساخته شده‏اند و پسرها به‌گونه‌ای دیگر. این پیام باید آشكار و قطعی باشد تا از اغتشاش فكری كودك كه ممكن است در شناختن هویت جنسی او پیش آید، جلوگیری شود.43

فرهنگ عمومی جامعه نیز باید این تفاوت را به خوبی برای پسر و دختر تبین كند؛ آن‌هم در زمانی كه جامعه در مقایسه با خانواده‌ها تأثیر بیشتری بر نوجوانان و جوانان دارد. هنگام بلوغ تفاوت‏های جنسی به حدّاكثر خود می‏رسد. نوجوان دختر به صورت یك زن و نوجوانان پسر چون یك مرد ظاهر می‏شود و عمل می‏كند. در این زمان، فرد به تدریج در مقابل ادراك‌های دیگران واكنش نشان می‏دهد و تصویری را كه به عنوان مذكر یا مؤنث بودن دارد، تقویت می‏كند.

به طور كلی، نقش جنسی آن جنبه از ویژگی‏های روانی و الگوهای رفتاری هر جنس است كه از نظر اجتماعی مناسب جنس مذكّر یا مؤنث شناخته می‏شود و مفهوم تجریدی مرد یا زن ایدئال را كه مطلوب فرهنگ است، دربرمی‏گیرد.44

بنابراین، آن‌چه در فرهنگ عمومی جامعه پذیرفته شده است، می‏تواند به پذیرش هویت جنسی دختر و پسر كمك كند. اگر در فضای جامعه نقش‏ها به درستی تعیین شده باشد و از زن انتظارات زنانه و از مرد انتظارات مردانه روا داشته شود، نقش آنها در تصویر ذهنیشان تثبیت می‏شود و آنچه انتظار است، همان اتفاق می‏افتد.

9. انزال زودرس

این اصطلاح وقتی به كار می‏رود كه انزال قبل از دخول یا فوراً پس از آن، به‌طوری كه لذت جنسی را مختل ‏كند، صورت گیرد. در بیشتر موارد، لذت بردن زن‏ها با انزال سریع مردها مختل می‌شود. بنابراین، با ارضا نشدن خسته و عصبانی می‏‌شوند و واكنش‏های منفی از خود نشان می‏دهند. انزال زودرس می‏تواند به صورت اولیه، یعنی به دلیل اضطراب و ضعف اعتماد به نفس یا ثانویه، یعنی فشارهای روحی، نگرانی‏های اقتصادی یا مصرف برخی داروها رخ‌ دهد.45

از آنجا كه انزال زودرس می‏تواند مرد و زن را خشمگین سازد و زمینه‏ های ناسازگاری را فراهم آورد، مناسب است روش‏هایی به كار برده شود كه انزال به تأخیر افتد. اینك به بخشی از این روش‏ها اشاره می‏كنیم:

الف) قسمت پایین كلاهك آلت تناسلی را می‏توان به صورت حلقه‏ای در برگرفت و به مدت 3 تا 4 ثانیه آن‌قدر فشار داد كه احساس قریب‌الوقوع انزال و ارگاسم عقب‌نشینی كند و احساس درد غلبه كند. با تكرار این كار توسط مرد یا شریك جنسی او، انزال عقب می‏افتد و ارگاسم هماهنگ میان زن و شوهر به وقوع می‏پیوندد.

ب) استفاده از كاندوم باعث كاهش سطح تماس و فشار هنگام تماس می‏شود و بر همین اساس، انزال دیرتر انجام می‏گیرد.46

ج) نوازش‏ها و معاشقه‏ های پیش از آمیزش را خیلی طولانی نكنید و تنها تا آن اندازه كه همسرتان به مرحله آمادگی برسد، ادامه دهید.

د) به محض احساس نزدیك شدن به لحظه انزال، عضلات میان دو راه و مقعد خود را سست كنید.

ه‍ ) هنگام نزدیك شدن به مرحله انزال، با دهان باز نفس آرام و عمیق بكشید.47

10. كم‌رغبتی جنسی

نوع اوّلیه پایین بودن میل جنسی كه در زنان سردی مزاج نامیده می‏شود، نتیجه مشكلات در رشد روانی ـ جنسی است، و نوع دیگر آنكه ثانویه نامیده می‏شود، كاهشی است كه شایع‏ترین علّت آن مشكلات روزمرّه در روابط با افراد است. اغلب زوج‏ها نمی‏دانند كه رفتار جنسی آنها آینهٔ احساسات خوب و بد ناخودآگاهشان است. نیاز ظاهری یك مرد به محبّت زن، دشمنی‏ها را پنهان می‏كند. وقتی چنین فردی به طور دائمی نقش آرام‌بخش را بازی می‏كند، از عصبانيّتی كه در درونش انباشته شده است، آگاه نیست؛ امّا تظاهر این عصبانيّت می‏تواند كاهش میل جنسی، انزال زودرس و حتی ناتوانی جنسی باشد.48

بی‏شك سردمزاجی را نباید عارضه‏ای ساده پنداشت؛ بلكه باید آن را پدیده‏ای بسیار پیچیده و مرموز به شمار آورد كه دارای انواع و درجات گوناگونی است. برای پی‌بردن به كیفیت سردمزاجی، باید علّت‏های آن را بررسی كرد؛ علّت عمده سردمزاجی زن، بی‏اطلاعی مرد و رفتارهای ناشیانه اوست. غالباً مرد نمی‏داند چگونه باید زن را برای دستیابی به اوج لذّت آماده كند و این ناآگاهی به‌خصوص در مورد نقاط حسّاس زن در به اوج رسیدن جنسی و انزال است. بیشتر مردها اطلاعاتشان از نزدیكی تنها دخول است.49

انزال هر زنی مستلزم شرایط خاصّی است. گاهی مستلزم كارهایی است كه به ظاهر بی‏معنا و خنده‏آور جلوه می‏كند؛ امّا تا جایی كه ممكن است و ممنوعيّتی از نظر شرعی و اخلاقی وجود ندارد، باید در تأمین آنها كوشید و به خواسته‏ه ای زنان توجه كرد. البته توجه كردن به خواسته‏های آنان به معنای احتیاط‌كاری و شرمساری و تعارف نیست كه زن و مرد همانند عبور از در اتاق یا سالنی به یكدیگر تعارف كنند. رابطه جنسی میان زن و مرد باید به‌گونه‏ای صریح باشد كه آنان بدون تعارف به نهایت لذّت جنسی بیندیشند. اندیشیدن به نهایت لذّت جنسی نه تنها خودخواهی نیست، یك‌نوع فداكاری است.50

جایی كه انسان در سایه اوج لذت جنسی دیگران خود نیز به ارگاسم می‏رسد، به هیچ‌وجه خودخواه تلقّی نمی‏شود؛ بلكه تنها همانند مادری است كه با اوج لذت فرزند خود، خود نیز به اوج لذّت می‏رسد. بنابراین، برای دور كردن از سردمزاجی كه می‏تواند آسیب‏های فراوانی به زندگی وارد كند، مرد باید نهایت تلاش خود را به كار بندد.

11. آمیزش در دوران قاعدگی

افزون بر توصیه‏ های اخلاقی و تبیین احكام شرعی در رساله‏ های مراجع تقلید كه هم‌بستری در دوران قاعدگی را منع كرده‏ اند، از نظر روانی ـ جنسی نیز این امر خطرناك است؛ زن در این دوران، به‌ویژه در ابتدای آن دچار تنش، تخریب رحم، خون‌ریزی، ضعف و استعداد عصبانیت، خودكشی و انواع اختلالات روانی است.51

قبل از شروع عادت، وزن بدن زیاد می‌شود، دمای بدن كمی بالا می‌رود، پستان‌ها و مهبل سفت می‌شود و صورت برافروخته می‌شود. حدود بیست تا چهل درصد زنان در ایام عادت با مشكلاتی روبه‌رو هستند و تعادل ذهنی ندارند.52

كمی قبل از قاعدگی و در اوایل آن، نشانه‌هایی چون افسردگی، اضطراب، تحریك‌پذیری، خستگی، خواب‌آلودگی، دردهای ناحیه شكم و كمر، سردرد، نفخ شكم، تغییر در اشتها و عصبانيّت دیده می‌شود. در این دوران، زن به مراقبت شدیدی نیاز دارد. چنان‌چه مردان به دلیل فشار غریزه جنسی، زنان خود را به برقراری رابطه جنسی وادار كنند، افزون بر اینكه از نظر شرعی كار حرامی انجام داده‏اند و به پرداخت كفّاره ملزم هستند، ـ زنان در این حالت مسئولیتی ندارند ـ زمینه را برای پرخاشگری و ناسازگاری زنان فراهم و زندگی را با آسیب جدّی مواجه ساخته‏ا ند. پس مناسب است برای تقویت آرامش در زندگی، از این آسیب‏ها جلوگیری كنند.

نتیجه‌گیری:

تمایل جنسی به جنس مخالف امری طبیعی است كه بی‌توجهی یا سركوب كردن آن راهی نامناسب برای فرار از آسیب‌های آن است. باید این میل را به رسمیت شناخت و برای ارضای آن به صورت صحیح و كامل تلاش كرد. اسلام این نیاز را مناسب و مفید دانسته و به ارضای آن به شكل صحیح توصیه كرده است.

برای ارضای صحیح و دچار نشدن به آسیب‌های روابط جنسی، توصیه اسلام به بهره‌مندی از این غریزه و ارضای آن از طریق ازدواج و كنترل آن از طریق محدود كردن نگاه و حفظ حریم میان دو جنس است. ارضای مناسب و كنترل آن، می‌تواند مصونیت فردی و اجتماعی را به دنبال داشته باشد.

پیشنهاد مطالعه:  خودمان را تنبیه کنیم-تکنیک های غلبه بر اهمالکاری

توجه به تفاوت‌های دو جنس در میل جنسی، بلوغ جنسی، فیزیولوژی و اندام‌های جنسی، تفاوت‌های روانی زن و مرد، ادراك، عواطف و انفعالات، امیال و گرایش‌ها كه حیطه زیستی، روانی، عاطفی و غریزی آنها را مشخص می‌سازد، در تأمین نیاز جنسی و بهره‌مندی صحیح و دوری از آسیب‌های آن به‌شدت تأثیرگذار است.

نیازی كه در رابطه جنسی زن و شوهر ارضا می‌شود، موجب می‌شود هریك به نقش خود در زندگی مشترك و تكلیفی كه برعهده دارند، بهتر واقف شوند و این نوعی شخصيّت مطلوب را برای آنان پدید می‌آورد و عزت نفس و خودپنداره مثبت آنان را افزایش می‌دهد. بهره‌مندی از این رابطه سالم، آنها را از ارتباط ناسالم مصون می‌دارد و سلامتی و آرامشگری را به مثابه اصلی‌ترین هدف تحقق می‌بخشد.

آداب معنوی، مادی، ظاهری، باطنی و اخلاقی و عاطفی در زمینه بهره‌مندی از رابطه جنسی قابل دقت است. عمده آرامش انسان در سایه توجهات خاص حضرت حقّ جلوه‌گر می‌شود. به همین دلیل، دعا، راز و نیاز با خدا، استعاذه به سوی خداوند منان از شر شیطان و دل سپردن به خدا و دستورهای او و تكیه كردن بر او، در رضایتمندی از زندگی زناشویی بسیار مفید است. آماده‌سازی روحی و روانی در بعد روحی، نظافت و زینت در بعد ظاهری، و آماده‌سازی جنسی در بعد غریزی، آداب یك رابطه خوب جنسی است.

برای رسیدن به آرامش در این رابطه، باید به ناهماهنگی همسران در زمینه جنسی توجه كرد. زن و شوهر باید روحیات یكدیگر را بشناسند تا دچار سوءتفاهم یا بدبینی در رابطه جنسی نشوند. نگاه ناعادلانه به روابط جنسی، بی‌توجهی به آموزه‌های دینی برای آماده‌سازی در زندگی زناشویی، به‌ویژه از ناحیه مردان، می‌تواند آسیبی جدّی به شمار آید. تنبلی و سستی در آرایش برای آسایش، در نظافت برای سلامت و در زینت برای رحمت، زندگی را از آرامش دور می‌سازد. شناخت راه‌كارها و مهارت‌ها برای واقع‌بینی نسبت به زن و مرد، به كار گرفتن روش‌های متناسب در تأمین نیازمندی‌های دو جنس و پذیرش هویت جنسی، ما را در دوری از آسیب‌ها كمك می‌كند.

ازدواج بهنگام، از عوامل قطعی هدایت رابطه جنسی و تعدیل آن است. ایجاد فرهنگ ازدواج بهنگام در جامعه می‌تواند نقش مؤثری در سالم‌سازی روابط جنسی داشته باشد.

ادامه این تحقیق را در قسمت های زیر مطالعه بفرمایید :

 1- آداب روابط جنسی سالم در اسلام

2- اهمیت رابطه جنسی سالم میان زن و شوهر در اسلام

3 – كاركردهای رابطه جنسی سالم در اسلام

4 – آداب و مهارت‏هایی برای روابط جنسی سالم در اسلام

5 – آسیب‏ شناسی مسایل جنسی در اسلام  

منابع :

ابن‌منظور محمدبن مكرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1300 ق.

اسلامی‌نسب، علی، درمان‏های جنسی، تهران، نسل نو اندیش، 1381.

اوكانر، داگمار، زندگی موفق زناشویی و جنسی با همسر خود، ترجمهٔ قدیر گلكاریان، تهران، طلایه، 1382.

پیز، آلن و باربارا پیز، چرا مردان به حرف زنان گوش نمی‌كنند، ترجمهٔ محسن جده دوستان و آذر محمودی، تهران، فصل سبز، 1382.

تقدّمی، محمدرضا، خستگی جنسی، مشهد، مؤسسهٔ انتشارات كتاب درمانی، 1379.

حرّ عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، تهران، اسلامیه، 1347 ق.

حكیمی محمد و جمعی از نویسندگان، كتاب زن، تهران، امیركبیر، 1381.

راجرز، دوروتی، روان‏شناسی كودك، ترجمهٔ غلامعلی سرمد، تهران، اتّحاد، 1357.

رزماری، لینكلن، از ناتوانی جنسی تا لذت جنسی، ترجمهٔ فرشاد نجفی‌پور، تهران، نسل نواندیش، 1381.

سقای بی‌ریا ناصر و همكاران، روان‌شناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، تهران، سازمان سمت، 1374.

صدوق، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1413 ق.

كلینی، محمدبن یعقوب ، الكافی، تهران، دار الكتب الاسلامیه، 1365 ق.

گنجی، حمزه، روان‌شناسی تفاوت‌های فردی، تهران، بعثت، 1378.

گینات، هایم، جی، رابطهٔ بین والدین و كودكان، ترجمهٔ سیاوش سرتیپی، تهران، اطلاعات، 1368.

گینس، تام، اولین سال ازدواج، ترجمه آذر كارگاه، تهران، انتشارات تلاش، چ پنجم، 1374.

لینكلن رزماری، از ناتوانی جنسی تا لذت جنسی، ترجمهٔ فرشاد نجفی پور، تهران، نسل نواندیش، 1381.

مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، 1404 ق.

نوری، حسین، مستدرك الوسایل، قم، مؤسسه آل البیت، 1408 ق.

هورنی كارن، روان‌شناسی زنان، ترجمهٔ سهیل سمی، تهران، ققنوس، 1382.

* استادیار دانشگاه كاشان hoseinzadeh@qabas.net

1. محمدبن یعقوب كلینى، كافى، ج 5، ص 321.

2. حسین نوری، مستدرك الوسایل، ص 306.

3. محمد باقر مجلسى، بحار الانوار، ج 3، ص 626.

4. محمدبن یعقوب کلینی، همان، ج 5، ص 320.

5. محمدبن حسن حرّ عاملى، وسائل الشیعه، ج 2، ص 15.

6. همان، ج 20، ص 109.

7. همان، ص 29.

8. همان.

9. همان.

10. آلن پیز، چرا مردان به حرف زنان گوش نمی‌کنند، ص 294؛ ناصر بی‌ریا، روان‌شناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، ج 2، ص 129.

11. محمدبن یعقوب کلینی، کافی، ج 5، ص 338.

12. همان، ج 20، ص 37.

13. همان، ج 20، ص 105.

14. همان، ج 20، ص 158.

15. همان، ج 20، ص 120.

16. محمدبن یعقوب كلینى، كافى، ج 3، ص 481.

17. محمدبن حسن حرّ عاملى، وسائل الشیعه، ج 20، ص 246.

18. على اسلامى‌نسب، درمان‏هاى جنسى، ص 81.

19. محمدبن حسن حرّ عاملى، همان، ج 2، ص 15.

20. همان، ج 30، ص 118.

21. محمدبن یعقوب كلینی، كافی، ج 5، ص 49-50.

22. همان. ص 119.

23. غضّ طرفه و بصره: كفّه و خفضه و كسره، لسان العرب.

24. غافر، 19.

25. محمدبن على صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 19.

26. همان، ج 3، ص 474.

27. همان.

28. همان، ج 4، ص 18.

29. همان.

30. همان، ص 19.

31. همان.

32. همان.

33. نهج البلاغه، ص 513.

34. تام گینس، اوّلین سال ازدواج، ترجمه آذر كارگاه، ص 170.

35 محمد حکیمی و جمعی از نویسندگان، کتاب زن، ص 41.

36. همان.

37. همان، 173.

38. على اسلامى‌نسب، درمان‏هاى جنسى، ص 52.

39. محمدبن حسن حرّ عاملى، وسائل الشیعه، ج 2، ص 15.

40. Gender identity disorder

41. على اسلامى‌نسب، درمان‏هاى جنسى، ص 68.

42. محمدرضا تقدّمى، خستگى جنسى، ص 31.

43. جى هایم،گینات، رابطه بین والدین و كودكان، ترجمه سیاوش سرتیپى، ص 118.

44. دوروتى راجرز، روان‏شناسى كودك، ترجمه غلامعلى سرمد، ج 2، ص 29.

45. رزماری لینكلن، از ناتوانى جنسى تا لذت جنسى، ترجمه فرشاد نجفى‌پور، ص 64.

46. على اسلامى‌نسب، درمان‏هاى جنسى، ص 66.

47. محمدرضا تقدّمى، خستگى جنسى، ص 131.

48. رزمارى، لینكلن، همان، ص 145.

————————————————————————————–

برگرفته از سایت :eslampajoheshha.nashriyat.ir

مهکام مجله اینترنتی آموزش خانواده سبز – همسرداری از دیدگاه اسلام

*****************************************

آموزش رفتارهای جنسی و آموزش رابطه زناشویی همسران و زوجین جوان

چگونه رابطه زناشویی داشته باشیم ؟

چگونه روابط زناشویی موفق داشته باشیم ؟

چگونه روابط زناشویی را بهبود بخشیم ؟

چگونه از روابط زناشویی لذت ببریم ؟

چگونه مسائل جنسی خود را حل کنیم ؟

خرید اینترنتی دی وی دی DVD آموزش رفتارهای جنسی

خرید دی وی دی آموزش رابطه زناشویی همسران

با خرید یک دی وی دی همسرتان را عاشق خودتان کنید !

با خرید یک دی وی دی همسرتان را مجذوب خودتان کنید !

با خرید دی وی دی آشنای محبوب و آشنای محبوب 2 مسائل جنسی و مشکلات جنسی خود را حل کنید !

*****************************************

*****************************************

خرید اینترنتی آموزش روابط زناشویی برای همسران موفق

خرید اینترنتی آموزش روابط زناشویی برای همسران موفق-www.mehcom.com

خرید اینترنتی آموزش روابط زناشویی برای همسران موفق خرید اینترنتی اموزش مسائل زناشویی ،خرید پستی آموزش روابط زناشویی ، آموزش رفتارهای زناشویی، خرید اینترنتی دی وی دی آموزش روابط زناشویی آموزش خانواده : آموزش رفتارهای زناشویی آموزش تحکیم پیوند زناشویی آیا شما هم بدنبال داشتن یک خانواده موفق هستید ؟ آیا شما می خواهید که بهترین همسر دنیا باشید ؟ … ادامه مطلب »

******************************************************************************

1523 روش برای بهبود کیفیت زندگی برای خانواده موفق داشتن

1523 روش برای بهبود کیفیت زندگی برای خانواده موفق داشتن

 1523 روش برای بهبود کیفیت زندگی – اورجینال چگونه خانواده ای موفق داشته باشیم ؟ راز و رمز زندگی خوب چیست ؟ روش های موفقیت در زندگی مشترک را بیاموزیم ؟ دسته نرم افزار کاربردی زیردسته روانشناسی و متافیزیک آموزش بهبود کیفیت زندگی- اورجینال آموزش داشتن زندگی آرام- اورجینال کلیدهای بهبود زندگی- اورجینال به یکدیگر مهر بورزید اما از مهربند … ادامه مطلب »

******************************************************************************

نرم افزار فوق العاده برای تناسب اندام-چاق شدن-لاغر شدن

نرم افزار رژیم غذایی و تناسب اندام

تناسب اندام – چاق شدن – لاغر شدن مجموعه رژیم غذایی و تناسب اندام صدف چگونه تناسب اندام داشته باشیم ؟ چگونه لاغر شویم ؟ چگونه چاق شویم ؟ چگونه بدون رژیم لاغر شویم ؟ چگونه بدنی زیبا داشته باشیم ؟ چگونه بدون ورزش لاغر شویم ؟ چگونه رژیم لاغری بگیریم ؟ چگونه رژیم غذایی بگیریم ؟ چگونه مراقب اضافه … ادامه مطلب »

******************************************************************************

خرید آموزش خیاطی خانم عمرانی جدید-18 دی وی دی

خرید آموزش خیاطی خانم عمرانی جدید-18 دی وی دی-www.mehcom.com

خرید دی وی دی آموزش خیاطی خانم عمرانی خرید آموزش خیاطی عمرانی ،خیاطی خانم عمرانی برنامه خانواده، خیاطی خانم عمرانی خانه ی مهر،خیاطی خانم عمرانی در شبکه جام جم ،خیاطی خانم عمرانی سیمای خانواده،خیاطی خانم سیما عمرانی،آموزش خیاطی خانم عمرانی جدید،آموزش خیاطی تصویری خانم عمرانی،آموزش خیاطی خانم عمرانی با  نمایش فیلم،آموزش خیاطی مبتدی،خرید سی دی آموزش خیاطی،خرید آموزش خیاطی،خرید آموزش خیاطی خانم سیما … ادامه مطلب »



about

مطالب مفید

مدیریت وب سایت مهکام ، مجله اینترنتی آموزش خانواده را آقای حسن رامشینی به عهده دارند . ایشان در کنار مشاوره روانشناسی با جمعی دیگر از بهترین روانشناسان و مشاوران کشور به طور ضمنی به غنای این وب سایت کمک می کنند تا بتوانند مهکام را تبدیل به مرجعی برای رفع مشکلات و مسائل مربوط به روان انسانها نمایند.

×